Research Article
BibTex RIS Cite

KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI

Year 2015, Volume: 1 Issue: 5, 24 - 36, 30.06.2015
https://doi.org/10.12992/TURUK188

Abstract

Gösterme edatları, bir
şeyi, bir kimseyi işaret etmek için kullanılan gösterme işleviyle birlikte
kuvvetlendirme işlevine de sahip edatlardır. Bu makalede Karahanlı dönemi
eserlerinde görülen
munu gösterme
edatı üzerinde durulmuş, bunun için devrin önemli eseri
Kutadgu Bilig’deki munu’lu
beyitler ve günümüz Türkçesindeki karşılıkları inceleme malzemesini
oluşturmuştur. Tarihî lehçelerde rastlanmayan
munu edatı Karahanlı döneminin diğer eserlerinde teklik işaret
zamirinin yükleme hâli ekli biçimi olan
munı
ile karıştırılmıştır.
DLT’de ‘işte
bu, bu, bunu’ manaları verilerek
ķanu (hangi) ve ķanı (nerede)’ya cevap
olarak alınan
munu, TİKT’de ‘şüphesiz, mutlaka, işte bunu,
bunu’ anlamlarında kullanılmıştır. ‘işte, işte bu’ anlamlarıyla
KB’deki kullanım sıklığı dikkat çeken munu’nun eserde aynı manaya gelen munuķı, unu, uş unu, uş munu
biçimleriyle de karşılaşılmıştır. Çalışmada Karahanlı dönemine özellikle
KB’ye özgü olduğu anlaşılan munu edatının Köktürkçedeki ķañu sözcüğünün /n/ sesli biçimi olan ķanu sözcüğüne bulaşma (contamination)
ile oluştuğu fikri işlenmiş, edatın bünyesinde ‘işte’ gösterme edatını işaret
eden
bu teklik işaret zamirinin de
bulunduğu ifade edilmiştir. Ayrıca dönem eserlerinde
munu ve munı biçimlerinin
karıştırılarak kullanılmasının ekin yapısında bir yükleme hâli eki olduğu
varsayımı kabul edilmemiş, bunun sadece
munı
> munu
benzeşmesi olabileceği düşüncesi üzerinde durulmuştur.

References

  • DLT: ATALAY Besim, Divanü Lûgat-it Türk I-IV, TDK yayınları, Ankara 1991-1992.
  • ERCİLASUN Ahmet B. – AKKOYUNLU Z., Dîvânü Lugâti’t-Türk, TDK Yayınları, Ankara 2014.
  • EDPT: CLAUSON Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkısh, Oxford Yayınları, 1972.
  • ERGİN Muharrem, Türk Dilbilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul 1988.
  • EUTG: ERASLAN Kemal, Eski Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara 2012.
  • KARAAĞAÇ Günay, Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 2013.
  • KB: ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig I (Metin), TDK Yayınları, Ankara 1991.
  • ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig II (Çeviri), TTK Yayınları, Ankara 1998.
  • ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig III (Dizin-Sözlük), İstanbul 1979.
  • KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK yayınları, Ankara 2003.
  • KpTG: KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi Kıpçak Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara 1994.
  • KrTG: HACIEMİNOĞLU Necmettin, Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara 1996,
  • MANSUROĞLU Mecdut, (çev. Mehmet Akalın), “Karahanlıca”, Tarihî Türk Şiveleri, Ankara 1988, s. 133-171.
  • TDE: HACIEMİNOĞLU Necmettin, Türk Dilinde Edatlar, MEB Yayınları, İstanbul 1992.
  • TEMİR Ahmet, “Uygurca kaltı ve Altay Dillerindeki ka Zamiri Hakkında”, Beşinci Türk Dili Kurultayı, TDK 1945, İstanbul 1946.
Year 2015, Volume: 1 Issue: 5, 24 - 36, 30.06.2015
https://doi.org/10.12992/TURUK188

Abstract

References

  • DLT: ATALAY Besim, Divanü Lûgat-it Türk I-IV, TDK yayınları, Ankara 1991-1992.
  • ERCİLASUN Ahmet B. – AKKOYUNLU Z., Dîvânü Lugâti’t-Türk, TDK Yayınları, Ankara 2014.
  • EDPT: CLAUSON Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkısh, Oxford Yayınları, 1972.
  • ERGİN Muharrem, Türk Dilbilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul 1988.
  • EUTG: ERASLAN Kemal, Eski Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara 2012.
  • KARAAĞAÇ Günay, Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 2013.
  • KB: ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig I (Metin), TDK Yayınları, Ankara 1991.
  • ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig II (Çeviri), TTK Yayınları, Ankara 1998.
  • ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig III (Dizin-Sözlük), İstanbul 1979.
  • KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK yayınları, Ankara 2003.
  • KpTG: KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi Kıpçak Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara 1994.
  • KrTG: HACIEMİNOĞLU Necmettin, Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara 1996,
  • MANSUROĞLU Mecdut, (çev. Mehmet Akalın), “Karahanlıca”, Tarihî Türk Şiveleri, Ankara 1988, s. 133-171.
  • TDE: HACIEMİNOĞLU Necmettin, Türk Dilinde Edatlar, MEB Yayınları, İstanbul 1992.
  • TEMİR Ahmet, “Uygurca kaltı ve Altay Dillerindeki ka Zamiri Hakkında”, Beşinci Türk Dili Kurultayı, TDK 1945, İstanbul 1946.
There are 15 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

İ. Gülsel Sev

Publication Date June 30, 2015
Published in Issue Year 2015 Volume: 1 Issue: 5

Cite

APA Sev, İ. G. (2015). KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat Ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(5), 24-36. https://doi.org/10.12992/TURUK188
AMA Sev İG. KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi. June 2015;1(5):24-36. doi:10.12992/TURUK188
Chicago Sev, İ. Gülsel. “KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat Ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi 1, no. 5 (June 2015): 24-36. https://doi.org/10.12992/TURUK188.
EndNote Sev İG (June 1, 2015) KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi 1 5 24–36.
IEEE İ. G. Sev, “KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI”, TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, vol. 1, no. 5, pp. 24–36, 2015, doi: 10.12992/TURUK188.
ISNAD Sev, İ. Gülsel. “KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi 1/5 (June 2015), 24-36. https://doi.org/10.12992/TURUK188.
JAMA Sev İG. KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi. 2015;1:24–36.
MLA Sev, İ. Gülsel. “KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat Ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, vol. 1, no. 5, 2015, pp. 24-36, doi:10.12992/TURUK188.
Vancouver Sev İG. KUTADGU BİLİG’DE MUNU GÖSTERME EDATI. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi. 2015;1(5):24-36.