Folklor Akademi Dergisi

Öz

Kırgızistan’ın Sovyetlerden bağımsızlığını kazanmasından sonra Kırgız kültürünün özelliklerini yansıtan grafitiler ve modern duvar resimleri sokakları süslemeye başlamıştır. Bu çalışmalar Sovyet kültüründen uzak Kırgız kültürünü ön plana çıkaran çalışmalardır. Kırgız ve Rus sanatçıların bireysel ve ortaklaşa yaptıkları eserler Kırgız Kültürü ile sokakların donatıldığı açık hava müzesi gibidir. Bu çalışma kapsamında Kırgızistan’a farklı zamanlarda yapılan ziyaretlerde tespit edilmiş, duvar resimleri ve grafitiler ele alınmıştır. Ayrıca çalışma kapsamında birçok grafiti ve duvar resminin Kırgızistan’ın yedi bölgesinde olduğu ve sayıların oldukça çok olduğu görülmüştür. Bu nedenle çalışma kapsamında popülaritelerinin yüksek olması ve çok sayıda eser vermiş olmalarından dolayı Doxa Art, KYZart ve Basicolar gruplarının çalışmaları ele alınmıştır. Yapılan çalışmada bu grupların eserlerinin grafiti ve duvar resimlerinin farklı tekniklerinin kullanılması ile yapılmış ve çok çeşitli olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamında ise grupların yalnızca sprey boya sıkılarak yaptıkları eserler şeklinde sınırlandırılmıştır. Makalede öncelikle olarak ele alınan grupların eserlerini hangi mekânlara yaptıkları (sokaklar, duvarlar, kamusal alanlar, üniversiteler, hastaneler) tespit edilmiştir. Ayrıca eserlerin yapılması için hangi sivil toplum örgütlerinin, kamu kurumların ve yabancı ülke temsilciliklerinin başta USAID gibi belirlenmiştir. Grafiti sanatçılarının eserlerinde seçtikleri temalar belirlenmiştir. Çalışmaların ağırlıklı olarak Kırgızistan’da açığa çıkan ekolojik, sosyolojik, eğitim fırsatları, toplumsal cinsiyet ve şiddet konularında çeşitlendiği görülmüştür. Grafiti sanatçılarının eserlerinde Kırgız kültürünü hangi açıdan eserlerine yansıttıkları ele alınmıştır. Çalışmamız kapsamında eserlerde ağırlıklı olarak maddi kültür unsularını ele aldıkları görülmüştür. Bu unsurların, geleneksel kıyafetler, çocuk oyunları, müzik aletleri şeklinde çeşitlendiği belirlenmiş ve makale kapsamında detaylıca incelenmiştir. Grafiti sanatçılarının hangi şair ve yazarların eserlerini, topluma mâl olmuş hangi kişilikleri sprey boya püskürterek Kırgızistan’ın sokaklarını donattıkları ele alınmıştır. Bu eserlerin ağırlıklı olarak Cengiz Aytmatov’a ait olduğu görülmüştür. Aytmatov dışında ülkesini yurt dışında temsil eden sporculara ve yaşamlarıyla gençlere ve Kırgız halkına örnek olan kişiliklere de yer verdikleri anlaşılmıştır. Grupların yurt dışında çeşitli sanat faaliyetlerinde de sprey boya püskürterek çalışmalar yaptıkları, bazı yabancı sanatçıların da başta Manas olmak üzere Kırgızların kültür unsurlarına dair simgeleri duvarlara taşıdıkları tespit edilmiştir. Ayrıca belirtmeliyiz ki bu çalışma kapsamında grafiti sanatçılarının bireysel ve grup olarak ortaya koydukları eserlerde mutlaka Kırgız kültürüne dair bir izi, sembolü ve unsuru imza atarmış gibi yerleştirdikleri görülmüştür. Son olarak belirtmeliyiz ki makalemiz kapsamında ele aldığımız Kırgızistan’daki grafiti, duvar resmi yapan sanatçıların içerisinde var oldukları Kırgız kültürünü açıkça, özgün, sanatsal boyutu yüksek bir şekilde ifade ettiğini ve duvarlara bakanlara aktardıkları görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Kırgızistan, Kırgız Kültürü, Duvar Resimleri, Grafiti, Kültürel Aktarım.