Folklor Akademi Dergisi

Öz

Bu makalede, bağlama ve türkü sanatçısı Erdal Erzincan’ın 2002 yılında çıkan Al Mendil adlı müzik albümündeki “Bugün Pazar-ı Aşktır” türküsünün metni ele alınmaktadır. Hüseyin Bayrak tarafından Hacı Bayrak’tan türkü olarak derlenmiş olan bu metin; kimi kaynaklara göre Erzurumlu Emrah, kimi kaynaklara göre ise Nesimî’ye aittir. Ancak yapılan literatür taraması göstermektedir ki metin, her iki şairin de şiirleri arasında yer almamaktadır. Diğer taraftan bu metnin çeşitli kaynaklarda bulunan kimi varyantlarının Derviş Muhammed adına ya da anonim bir ürün şeklinde kayıtlı olduğu da görülmektedir. Tüm bunlar metnin kaynağı ve sahibi problemini tamamen karmaşık hâle getirmektedir. Buna bağlı olarak da taranan kaynaklardan elde edilen mevcut bilgi ve belgelerin bu problemi çözme konusunda şimdilik yeterli olmadığı görülmektedir. Ancak metnin, çalışma kapsamında yapılan taramalarla tespit edilememiş, dikkatlerden kaçmış, yani ulaşılamamış yazılı ya da basılı başka kaynaklarda bulunuyor olma ihtimali de elbette mümkündür. Diğer taraftan bu metinle ilgili yeni bilgi ve belgelerin gelecekte ortaya çıkarılması ihtimali de elbette söz konusudur. Ancak bugün, çalışmaya konu edilen şiir, mevcut hâliyle bir türkünün metni olarak tedavüldedir. Bu metin incelendiğinde, kimi yerlerinin yapı ve anlam açısından şiirin dokusuna uygun olmadığı; yer yer belirsizlik, bulanıklık ya da anlamsızlığa yol açabildiği görülmektedir. Bu durumun, metne sözlü kültür ortamında yapılan çeşitli müdahalelerden kaynaklandığı anlaşılmaktadır ki bu tür müdahaleler sözlü kültür ortamı için oldukça doğaldır. Bu nedenle de mevcut metinde eksik ya da yanlış olduğu iddia edilen noktalarla ilgili türkünün -aslında içten birer teşekkür ve saygıyı hak eden- kaynak kişisi, derleyicisi ve türküyü geniş kitlelere ulaştıran icracısına yönelik herhangi bir suçlayıcı yaklaşımda bulunulması kesinlikle düşünülemez. Bu makalede söz konusu türküye ait mevcut metin, önce sahibi ve kaynağı açısından tartışılmış, ardından da gerekli görülen yerleri bilimsel ölçütler göz önünde bulundurularak tamir edilip çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında tamir etme bağlamında metne yapılan müdahaleler, şimdilik karşılaştırma yapılabilecek orijinal ya da en azından daha eski bir metin bulunamadığı için -her ne kadar bilimsel ölçütlere bağlı kalınmaya çalışılsa da- büyük oranda araştırmacının kişisel görüşlerini içermektedir. Bu bakımdan çalışmada metnin tamiri ve çözümlenmesine dair ortaya konan görüşler tartışmaya ve dolayısıyla metne dair problemlerin çözümü bağlamında sunulacak katkılara açıktır.