Year 2020,
Volume: 3 Issue: 1, 58 - 65, 01.01.2020
Abstract
In Arabic it is possible to make changes and variations on letters in order to provide ease of use and fluency in some words. Some of these variations are regular; however, some of them are irregular. All of them are discussed and analysed in the issue of ibdal commutation . The word of ibdal إِبْدال which derives from the root of b-d-l “بدل” and is the infinitive from the chapter of if’âl إِفْعَال means “replacing something with something, changing the position or state of something”. İbdâl rather deals with the variations in strong letters. In this study, besides the definition of ibdâl, the types of the ibdâl, grammatical lügavî , lexical sarfi and substitutive idgâm ibdal were studied and analysed with their examples. İʿlâl defection which deals with the interconversion of defective letters and hiatus is also a form of ibdal. However, ibdal is a more comprehensive term than iʿlâl. When the subject of İbdâl is comprehended in all of its aspects, it provides the original of regular variations in some chapters to emerge and it becomes easier to recognize the chapters of the transforming verbs. In this way, it is easy to find the original letters in Arabic. In order not to extend the study, transformations called as iʿlâl have been excluded from the article.
References
- Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’l-ʿArabiyye, (Thk. Ahmed Abdülgaffûr ʿIItar), Dâru’l-ʿIlmi Limelâyîn, Beyrut 1987.
- Egin, Osman, “Sıfatı Huruf”, Tecvid Çalıştayı 04/09 Kasım 2015, Kastamonu 2015.
- el-Esterâbâdî, Raduyiddîn Necmüddîn Muhammed b. el-Hasen, Şerhu’ş-Şafiye İbnu’l-Hâcib, (Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid), Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiye, Beyrut 1975.
- el-Ezherî, Halid b. Abdillah b. Ebî Bekr b. Muhammed, Şerhu’t- Tasrîh ʿale’t-Tevdîh, Evi’t-Tasrîh bi-Medmûni’t-Tevdîh fî’n- Nahv, (Thk. Muhammed Bâsil ʿUyûn es-Sûd) Dâru’l- Kutubi’l-ʿIlmiye, Beyrut 2000.
- Ebû Hayyân, Esiruddin Muhammed el-Endelûsî, el-Bahru’l- Muhît fi’t-Tefsîr, (Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru’l- Fikr, Beyrut 2000.
- Esmer, Râcî, Mu‘cemu’l-Mufassal fî ‘Ilmi’s-Sarf, Beyrut 1997.
- el-Fertusî, Salah Mehdî-Şelâş, Hâşim Taha, el-Mehzebu fî ‘ilmi’t- Tasrîf, Beyrut 2011.
- Sibeveyh, Ebu Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, ( Thk. Abdü’s
- Selâm Muhammed Hârûn), Kahire 1982, IV, s. 476-477.
- Gerçekoğlu, Mustafa, Nisâ Sûresi Örneğinde Arap Dilinde İ‘lâl ve İbdâl, ( Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi), Çorum 2016.
- el-Hamlâvî, Ahmed, Şeze’l-Arf fî Fenni’s-Sarf, Müessesetü’l- Kütübi’s-Sekâfiye, Beyrut t.y.
- Hasan, Abbâs, en-Nahvu’l- Vâfî meʿa Rabtuhu bi’l-Esâbî’r- Rafîʿati ve’l-Hayâti’l-Lugaviyyeti’l-Muceddideti, Dâru’l- Meʿârif, Mısır 1984.
- Hudarî, Muhammed b. Mustafa, Hâşiyetu’l-Hudârî ʿalâ Şerhi İbn ʿÂkîl ʿalâ Elfiyyetü İbn Mâlik, (Thk. Yusuf eş-Şeyhu Muhammed el-Bikâi), Dâru’l Fikr, Beyrut 2003.
- ʿImâduddîn, Ebu’l- Fedâ İsmâil b. Alî b. Muhammed b. Eyyûb, el-Kunnâş fî Fenni’n-Nahv ve’s-Sarf, (Thk. Riyâd b. Hasen el-Havâm), el-Mektebetü’l-ʿAsriye, Beyrut 2000.
- İbn Akîl, Abdullâhi Akîlî Bahaddîn, Şerhu İbn Akîl, (Thk. Muhammed Muhyîddîn Abdü’l Hamîd), Kahire 1980.
- İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân el-Mevsılî el-Bağdâdî, el-Munsıf li- bn Cinnî Şerhu Kitâbi’t-Tasrîf li-Ebî ʿUsmân el-Mâzinî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Kadîm, Beyrut 1954.
- İbnu’l- Hâcib, ʿUsmân b. ʿUmer b. Bekr b. Yunûs Cemâlu’d-Dîn, el-Kâfiye fî ‘Ilmi’n-Nahv ve eş-Şâfiye fî ‘Ilmi’t-Tasrîf, (Thk. Sâlih Abdü’l Azîm Şâir), Mektebetü’l Adâb, Kahire 2010.
- İbn Hişâm, Cemâled’dîn Abdullâh bin Yusuf bin Ahmed bin Abdullah, Evdahu’l Mesâlik ilâ Elfiyeti İbn Mâlik, (Thk. Muhyiddîn Abdü’l Hamîd), Dâru’l-Fikr, Beyrut t.y.
- İbn Mâlik, Bedruddîn Muhammed b. el-İmâm Cemâleddîn, Şerhu İbnu’n-Nâzım ‘alâ Elfiyeti İbn Mâlik, (Thk. Muhammed Bâsi ‘Uyûnu’s-Sûd), Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiye, Beyrut 2000.
- İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillah Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh el-Endelüsî, Elfiye, Dâru’t-Teʿâvün, ty. Teshîlu’l- Fevâid ve Tekmîlu’l-Makâsıd, (Thk. Muhammed Kâmil Berekât), Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArab’î, y.y. 1967.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Fikr, Beyrut t.y. 1990.
- İbn Sîde, Ebû Hasan ʿAli b. İsmâil, el-Muhassas, (Thk. Halil İbrâhim Cefal), Dâru İhyâi’t-Türasi’l-ʿArabiyyi, Beyrut 1996.
- İbn. Usfûr, el-İşbîlî, el-Mümti‘ fî’t-Tasrîf, (Thk. Fahreddin Kabâbev), Dâru’l-Maʿrife, Beyrut 1987.
- İbrâhîm, Abdü’l-Alîm, Teysiru’l-İ‘lâl ve’l-İbdâl, yy. t.y.
- Kılıç, Hulusi, “Sarf”,TDV İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2009.
- el-Lügavî, Ebü’t-Tayyib, Kitâbu’l-İbdâl, (Thk. İzzeddîn et- Tenuhî), Dımaşk 1960.
- Muhbiddîn, Muhammed b. Yûsuf b. Ahmed el-Halebî, Temhîdu’l-Kavâ‘ıd bi-Şerhi Teshîli’l-Fevâid, (Thk. Ali Muhammed Fâhir), Dâru’l-İslâm, Kahire 2007.
- el-Murâdî, Ebû Muhammed Bedruddîn Hasen b. Kâsım b. Abdillâh, Tevdîhu’l-Makâsıd ve’l-Mesâlik bi-Şerhı Elfiye İbn Mâlik, (Thk. Abdurrahman Ali Sülayman), Dâru’l-Fikri’l- ‘Arabî, Kahire 2008.
- Özbalıkçı, Mehmet Reşit, “Arap Dili Fiil Kalıplarında Fonetik Değişim ve Dönüşümler” (İbdâl-İ‘lâl-İdgâm-Kalb), Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 39 (2014/1).
- Ragıp el-İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin bin Muhammed, El- Mufradât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, (Thk. Muhammed Halîl ’Aytânî), Beyrut 2010.
- es-Saʿlebî, Ebû ishâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, el-Keşf ve’l-Beyân ʿan Tefsîri’l-Kur’ân, (Thk. El-İmâm Ebû Muhammed b. ʿÂşûr), Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, Beyrut 2002
- Sarı, Mehmet Ali “İbdâl”, DİA, İstanbul 1999.
- es-Samerrâî, Muhammed Fâdıl, es-Sarfu’l-’Arabî Ehkâmun ve Me‘ânin, Dâru’l-bni Kesîr, Beyrut 2013.
- Fussilet, 41/30. Kadr, 97/4.
- Sibeveyhî, Ebu Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, (Thk. Abdü’s Selâm Muhammed Hârûn), Kahire 1982.
- es-Suyûti, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâleddîn, el-Muzhir fî ʿUlûmi’l-Luga ve Envâʿıhe, (Thk. Fuad Ali Mansûr), Dâru’l- Kutubi’l-ʿIlmiye, Beyrut, 1998.
- et-Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr, Câmiʿu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, (Thk. Ahmed Muhammed Şâkir), Müessesetü’r-Risâle, y.y 2000.
- Tural, Hüseyin, Temel Sarf Bilgileri, İstanbul 2011.
- ‘Ukberî, Ebû’l-Bekâ’ Abdullâh b. Hüseyin Abdullâh el-Bağdâdî Muhubbidîn, el-Lubâb fî ʿIleli’l-Binâ ve’l-İʿrâb, (Thk. Abdü’l-İlâh en-Nebehân) Dâru’l-Fikr, Dimeşk 1995. el-Uşmûnî, Ali b. Muhammed b. ʿİsâ Ebu’l-Hasan Nuruddîn, Şerhu’l-Uşmûnî ʿAlâ Elfiyeti’bni Mâlik, Beyrut 1998.
- Yeşil, Salman, “Arap Dilinde İ‘lâl Kavramları ve Uygulamalı Örnekleri”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt.10, Sayı.22.
- ez-Zebidî, Muhammed b. Muhammed Murtaza, Tâcu’l-ʿArus min Cevâhiri’l-Kâmûs, Dâru’l-Hidâye, y.y t.y.
- ez-Zeccacî, Kâsım Abdürrahmân b. İshâk, el-İbdâl ve’l- Muʿâkabe ve’n-Nezâir, (Thk. ʿIzzeddîn et-Tenûhî), Dımaşk 1962.
- ez-Zemahşerî, Ebi Kâsım Muhammed bin ʿUmer, el-Mufassal fî ʿIlmi ʿArabiyye, (Thk. Fahri Sâlih Kadarat), Dâru Ammâr, Ammân 2003.
Year 2020,
Volume: 3 Issue: 1, 58 - 65, 01.01.2020
Abstract
Arapçada bir kısım lafızlara akıcılık ve kullanım kolaylığı sağlamak amacıyla harflerde dönüşüm ve değişim olabilir. Bu dönüşüm ve değişimlerin bazıları kurallı olurken bazıları ise kuralsızdır. Bunlar ibdâl konusu içerisinde ele alınıp incelenmektedir. “بدل “b-d-l عَال ,türeyen kökünden ْفِإ if’âl bâbında mastar olan بدالِ ْإ ibdâl kelimesi “bir şeyi bir şeyle değiştirmek, bir şeyin yerini ya da durumunu değiştirmek” gibi anlamlara gelmektedir. İbdâl daha çok sahih harflerdeki dönüşümleri konu edinmektedir. Bu çalışmada ibdâlin tanımının yanı sıra lügavî, sarfî ve idgâm amacıyla yapılan ibdâl çeşitleri üzerinde durulmuş ve örnekleriyle birlikte incelenmiştir. İllet harflerinin ve hemzenin birbirine dönüşümünü ele alan iʿlâl de bir nevi ibdâldir. Ancak ibdâl iʿlâl kavramından daha kapsamlı bir terimdir. İbdâl konusu bütün yönleriyle bilindiğinde bazı bâblardaki kurallı dönüşümlerin aslının ortaya çıkmasına ve dönüşen fiillerin bâblarının tanınması kolaylaşır. Bu şekilde Arapçadaki aslî harflerin kolayca bulunması gerçekleşir. Çalışmanın uzamasından kaçınmak için iʿlâl olarak isimlendirilen dönüşümler ise makalede kapsam dışı tutulmuştur.
References
- Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’l-ʿArabiyye, (Thk. Ahmed Abdülgaffûr ʿIItar), Dâru’l-ʿIlmi Limelâyîn, Beyrut 1987.
- Egin, Osman, “Sıfatı Huruf”, Tecvid Çalıştayı 04/09 Kasım 2015, Kastamonu 2015.
- el-Esterâbâdî, Raduyiddîn Necmüddîn Muhammed b. el-Hasen, Şerhu’ş-Şafiye İbnu’l-Hâcib, (Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid), Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiye, Beyrut 1975.
- el-Ezherî, Halid b. Abdillah b. Ebî Bekr b. Muhammed, Şerhu’t- Tasrîh ʿale’t-Tevdîh, Evi’t-Tasrîh bi-Medmûni’t-Tevdîh fî’n- Nahv, (Thk. Muhammed Bâsil ʿUyûn es-Sûd) Dâru’l- Kutubi’l-ʿIlmiye, Beyrut 2000.
- Ebû Hayyân, Esiruddin Muhammed el-Endelûsî, el-Bahru’l- Muhît fi’t-Tefsîr, (Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru’l- Fikr, Beyrut 2000.
- Esmer, Râcî, Mu‘cemu’l-Mufassal fî ‘Ilmi’s-Sarf, Beyrut 1997.
- el-Fertusî, Salah Mehdî-Şelâş, Hâşim Taha, el-Mehzebu fî ‘ilmi’t- Tasrîf, Beyrut 2011.
- Sibeveyh, Ebu Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, ( Thk. Abdü’s
- Selâm Muhammed Hârûn), Kahire 1982, IV, s. 476-477.
- Gerçekoğlu, Mustafa, Nisâ Sûresi Örneğinde Arap Dilinde İ‘lâl ve İbdâl, ( Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi), Çorum 2016.
- el-Hamlâvî, Ahmed, Şeze’l-Arf fî Fenni’s-Sarf, Müessesetü’l- Kütübi’s-Sekâfiye, Beyrut t.y.
- Hasan, Abbâs, en-Nahvu’l- Vâfî meʿa Rabtuhu bi’l-Esâbî’r- Rafîʿati ve’l-Hayâti’l-Lugaviyyeti’l-Muceddideti, Dâru’l- Meʿârif, Mısır 1984.
- Hudarî, Muhammed b. Mustafa, Hâşiyetu’l-Hudârî ʿalâ Şerhi İbn ʿÂkîl ʿalâ Elfiyyetü İbn Mâlik, (Thk. Yusuf eş-Şeyhu Muhammed el-Bikâi), Dâru’l Fikr, Beyrut 2003.
- ʿImâduddîn, Ebu’l- Fedâ İsmâil b. Alî b. Muhammed b. Eyyûb, el-Kunnâş fî Fenni’n-Nahv ve’s-Sarf, (Thk. Riyâd b. Hasen el-Havâm), el-Mektebetü’l-ʿAsriye, Beyrut 2000.
- İbn Akîl, Abdullâhi Akîlî Bahaddîn, Şerhu İbn Akîl, (Thk. Muhammed Muhyîddîn Abdü’l Hamîd), Kahire 1980.
- İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân el-Mevsılî el-Bağdâdî, el-Munsıf li- bn Cinnî Şerhu Kitâbi’t-Tasrîf li-Ebî ʿUsmân el-Mâzinî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Kadîm, Beyrut 1954.
- İbnu’l- Hâcib, ʿUsmân b. ʿUmer b. Bekr b. Yunûs Cemâlu’d-Dîn, el-Kâfiye fî ‘Ilmi’n-Nahv ve eş-Şâfiye fî ‘Ilmi’t-Tasrîf, (Thk. Sâlih Abdü’l Azîm Şâir), Mektebetü’l Adâb, Kahire 2010.
- İbn Hişâm, Cemâled’dîn Abdullâh bin Yusuf bin Ahmed bin Abdullah, Evdahu’l Mesâlik ilâ Elfiyeti İbn Mâlik, (Thk. Muhyiddîn Abdü’l Hamîd), Dâru’l-Fikr, Beyrut t.y.
- İbn Mâlik, Bedruddîn Muhammed b. el-İmâm Cemâleddîn, Şerhu İbnu’n-Nâzım ‘alâ Elfiyeti İbn Mâlik, (Thk. Muhammed Bâsi ‘Uyûnu’s-Sûd), Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiye, Beyrut 2000.
- İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillah Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh el-Endelüsî, Elfiye, Dâru’t-Teʿâvün, ty. Teshîlu’l- Fevâid ve Tekmîlu’l-Makâsıd, (Thk. Muhammed Kâmil Berekât), Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArab’î, y.y. 1967.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Fikr, Beyrut t.y. 1990.
- İbn Sîde, Ebû Hasan ʿAli b. İsmâil, el-Muhassas, (Thk. Halil İbrâhim Cefal), Dâru İhyâi’t-Türasi’l-ʿArabiyyi, Beyrut 1996.
- İbn. Usfûr, el-İşbîlî, el-Mümti‘ fî’t-Tasrîf, (Thk. Fahreddin Kabâbev), Dâru’l-Maʿrife, Beyrut 1987.
- İbrâhîm, Abdü’l-Alîm, Teysiru’l-İ‘lâl ve’l-İbdâl, yy. t.y.
- Kılıç, Hulusi, “Sarf”,TDV İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2009.
- el-Lügavî, Ebü’t-Tayyib, Kitâbu’l-İbdâl, (Thk. İzzeddîn et- Tenuhî), Dımaşk 1960.
- Muhbiddîn, Muhammed b. Yûsuf b. Ahmed el-Halebî, Temhîdu’l-Kavâ‘ıd bi-Şerhi Teshîli’l-Fevâid, (Thk. Ali Muhammed Fâhir), Dâru’l-İslâm, Kahire 2007.
- el-Murâdî, Ebû Muhammed Bedruddîn Hasen b. Kâsım b. Abdillâh, Tevdîhu’l-Makâsıd ve’l-Mesâlik bi-Şerhı Elfiye İbn Mâlik, (Thk. Abdurrahman Ali Sülayman), Dâru’l-Fikri’l- ‘Arabî, Kahire 2008.
- Özbalıkçı, Mehmet Reşit, “Arap Dili Fiil Kalıplarında Fonetik Değişim ve Dönüşümler” (İbdâl-İ‘lâl-İdgâm-Kalb), Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 39 (2014/1).
- Ragıp el-İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin bin Muhammed, El- Mufradât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, (Thk. Muhammed Halîl ’Aytânî), Beyrut 2010.
- es-Saʿlebî, Ebû ishâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, el-Keşf ve’l-Beyân ʿan Tefsîri’l-Kur’ân, (Thk. El-İmâm Ebû Muhammed b. ʿÂşûr), Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, Beyrut 2002
- Sarı, Mehmet Ali “İbdâl”, DİA, İstanbul 1999.
- es-Samerrâî, Muhammed Fâdıl, es-Sarfu’l-’Arabî Ehkâmun ve Me‘ânin, Dâru’l-bni Kesîr, Beyrut 2013.
- Fussilet, 41/30. Kadr, 97/4.
- Sibeveyhî, Ebu Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, (Thk. Abdü’s Selâm Muhammed Hârûn), Kahire 1982.
- es-Suyûti, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâleddîn, el-Muzhir fî ʿUlûmi’l-Luga ve Envâʿıhe, (Thk. Fuad Ali Mansûr), Dâru’l- Kutubi’l-ʿIlmiye, Beyrut, 1998.
- et-Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr, Câmiʿu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, (Thk. Ahmed Muhammed Şâkir), Müessesetü’r-Risâle, y.y 2000.
- Tural, Hüseyin, Temel Sarf Bilgileri, İstanbul 2011.
- ‘Ukberî, Ebû’l-Bekâ’ Abdullâh b. Hüseyin Abdullâh el-Bağdâdî Muhubbidîn, el-Lubâb fî ʿIleli’l-Binâ ve’l-İʿrâb, (Thk. Abdü’l-İlâh en-Nebehân) Dâru’l-Fikr, Dimeşk 1995. el-Uşmûnî, Ali b. Muhammed b. ʿİsâ Ebu’l-Hasan Nuruddîn, Şerhu’l-Uşmûnî ʿAlâ Elfiyeti’bni Mâlik, Beyrut 1998.
- Yeşil, Salman, “Arap Dilinde İ‘lâl Kavramları ve Uygulamalı Örnekleri”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt.10, Sayı.22.
- ez-Zebidî, Muhammed b. Muhammed Murtaza, Tâcu’l-ʿArus min Cevâhiri’l-Kâmûs, Dâru’l-Hidâye, y.y t.y.
- ez-Zeccacî, Kâsım Abdürrahmân b. İshâk, el-İbdâl ve’l- Muʿâkabe ve’n-Nezâir, (Thk. ʿIzzeddîn et-Tenûhî), Dımaşk 1962.
- ez-Zemahşerî, Ebi Kâsım Muhammed bin ʿUmer, el-Mufassal fî ʿIlmi ʿArabiyye, (Thk. Fahri Sâlih Kadarat), Dâru Ammâr, Ammân 2003.
There are 43 citations in total.
Details
| Primary Language | English |
|---|---|
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | January 1, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020Volume: 3 Issue: 1 |
ISSN: 2667-4491
This work is licensed under Creative Commons Attribution 4.0 International License
Turkish Research Journal of Academic Social Science (TURAJAS) is indexed by the following national and international scientific indexing services: