Research Article
Hâkimlerin Hakemlik Yaptığı Zaman Taraflara Karşı Adil Olmaları Gerektiğine Dair Hadislerin Değerlendirilmesi
Abstract
Adalet, evrensel bir hukuk kuralıdır. Tüm insanlık tarihi boyunca düzen ve nizamın sürekliliği açısından aranılan yegâne ölçü olmuştur. İslâmiyet’in adalete verdiği önem göz önünde bulundurulduğunda Kurân-ı Kerîm ve hadis-i şeriflerde defaatle adalete vurgu yapılmıştır. Zira adaletle haklı ile haksızın farkı ortaya çıkmaktadır. Hemen hemen hayatın her safhasında etkisi çok büyük olan adalet sisteminin işleyişini gerçekleştirecek olan en önemli otorite ise şüphesiz hâkimlerdir. İslâm hukuku, hukuk, tarih gibi birçok alanda hâkimlik müessesesi ve yargılama sistemine dair çalışmalar yapılmışken hadis alanında hâkimlerin hüküm verirken adaletli olmaları gerektiğine dair hadisleri inceleyen herhangi bir çalışmaya tesadüf edilememektedir. Hadis alanındaki bu boşluğa katkıda bulunmak üzere hâkimlerin adaletli olmasına dair hadisler incelenmiştir. Kütübü Sitte başta olmak üzere hâkimlerin adaletli hüküm vermesine dair ilgili hadis kaynakları taranmıştır. Mana itibari ile müşkil, garib ve kapalı lafızların geçtiği kelimelerin izahatında Arap dili sözlüklerine başvurulmuştur. Bu çalışmada hâkimlerin hakemlik yaptığı zaman mahkeme esnasında her iki tarafa da adalet ilkesi gereğince yaklaşmaları gerektiği ile ilgili altı hadis incelenerek değerlendirmeleri yapılmıştır. Bu incelenen hadislerin dördü doğrudan hâkim, hüküm kelimelerinin lafız olarak yer aldığı hadislerdir. Diğer iki hadis ise hâkimlerin mahkeme esnasında dikkat etmeleri gereken hususlarla ilgili örnek mahiyetinde aktarılan hadislerdir. Söz konusu hadislerin bulunabildiği ölçüde meri hukuk ile mukayeseleri yapılmaya çalışılmıştır. İncelenen bu hadislerin meri hukuktaki karşılığı incelenmiştir. Sened tahlilinde hadislerin müntehâsından üç dört râvinin incelemesi yapılmıştır. Hadislerin değerlendirmeleri yapılırken muhaddislerin, şârihlerin ve İslam hukuku âlimlerinin değerlendirmelerinden istifade edilmiştir.
References
- Abdurrezzâk es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403/1983.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel bi’l-ehâdîs müzîle bi ahkâmi Şuayb el-Arnaût aleyhâ. 6 Cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, ts.
- Akarsu, Murat. “İlk Dönem İslâm Tarihinde Yargının Kurumsallaşmasında Dört Halifenin Rolü”. Eskiyeni Dergisi 37 (Aralık 2018), 59.
- Akcan, Recep. “Hâkimin Vasıfları”. S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı. 4/2, (2014), 279-280.
- Alangoya, Yavuz vd. Medenî Usûl Hukuku Esasları. 7. Basım, İstanbul: 2009.
- Aslan, Nasi. İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri. edit. Seyfi Karahan. Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
- Atar, Fahrettin. İslâm Adliye Teşkilatının Ortaya Çıkışı ve İşleyişi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, İslâmî İlimler Fakültesi, Doktora Tezi, 1975.
- Avcı, Mustafa. “Mecelle’ye Göre Hâkimin Nitelikleri ve Yargılama Etiği”. Taad Dergisi, 7/27, (2016), 33-58.
- Aydın, Melikşah. İslam ve Osmanlı Hukukunda Hâkimlik ve Hâkimlerin Nitelikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
- Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
- Berki, Ali Himmet, İslamda Kaza Hüküm ve Hakimlik, Ankara: Yargıçoğlu matbaası, 1962.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-Beyhakî. es-Sünenü’l-Kübrâ li’l-Beyhakî ve fî zeylihî el-Cevherü’n-Nakî. 10 Cilt. Haydarabad: Meclisü Dâireti’l-Meârif, 1344.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslamiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmûsu, 8 Cilt, İstanbul: Bilmen yayınevi, 1970.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. byy: Dâru Tavku’n-Necat, 1422.
- Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu Muhtasarı’t-Tahâvî, thk. İsmetullâh İnâyetullah Muhammed-Sâid Bektâş-Muhammed Ubeydullâh Hân-Zeyneb Muhammed Hasen Fulâte. byy: Dâru’l-Beşâri’l-İslâmiyye-Dârü’s-Sirâc, 2010.
- Çağrıcı, Mustafa. “Adalet (Ahlâk)”, Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/341-343. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
- Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî. Sünenü’d-Dârekutnî, thk. Şuayb Arnavut, Hasan Abdülmün‘im Şilbî, Abdüllatif Hırzullâh, Ahmed Berhûm, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
- Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletül ehâdîsi’s-sahîha ve şeyin min fıkhihâ ve fevâidihâ. 6 Cilt, Riyad: Mektebetü’l-Meâ‘rif li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1996.
- Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’d-da‘îfe ve’l-mevdû‘a ve eseruhâ esseyyi’ fi’l-ümmeti. Riyad: Dârü’l-Me‘ârif’il-Memleketi’l-Arabiyye es-Sü‘ûdiyye, 14 Cilt. 1992.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri. 7. Basım, İstanbul: Ensar Yayıncılık, 2019.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdu’l-Humeyd. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asrıyye, ts.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş‘as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî, Sünen-i Ebî Dâvûd Terceme ve Şerhi, trc. Necati Yeniel – Hüseyin Kayapınar, Redaksiyon: Mehdi Ali Seçkin. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1991.
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah, Tarîhu Isbehân=Ahbâru Isbehân, thk. Seyyid Küsrevi Hasan, 2 Cilt, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
- Gölcüklü, Feyyaz. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ‘Adil Yargılama’”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 49/1 (Ocak 1994), 199-234.
- Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. (Zehebî’nin Telhîsi ile birlikte) thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411-1990.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.
- Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-Heysemî, Mecmau’z-zevâid ve menba‘u’l-fevâid, thk. Hüsâmeddin el-Kudsî, 10 cilt, Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994/1414.
- İmamoğlu, Hüseyin Vehbi. “Hz. Peygamber Döneminde Hukuksal Gelişim ve Yargısal Örgütlenme”. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/2, (Şubat 2013), 161.
- İnceoğlu, Sibel. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı. 3. Basım, İstanbul: 2008.
- İnceoğlu, Sibel. Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Ekseninde Yargıcın Davranış İlkeleri. İstanbul: Beta Yayınları, 2008.
- İnceoğlu, Sibel. Devlette Etikten Etik Devlete: Yargıda Etik. İstanbul: TÜSİAD Yayınları, 2012.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Ma‘ved, Abdülfettah Ebû Sünne de tahkikine katılmış, Beyrut: el-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- İbn Ebû Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk eş-Şeybânî. ed-Diyât. Kıratşa: İdaretü’l-Kuran ve’l-Ulûmi’l- İslâmiyye, ts.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehzîbü’t-Tehzîb. Hindistan: Matbaatü Dâireti Meârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, Takrîbü’t-Tehzîb, Suriye: Dârü’r-Reşîd, 1406/1986.
- İbn Hacer el-Askalânî, Muhtasaru Fethu’l-Bârî. çev. M. Beşir Eryarsoy. İhtisar eden: Ebu Suhayb Safa ed-Davvî Ahmed el-Adevî, İstanbul: Polen Yayınları, 2007.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Lisânü’l-Mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt, byy.: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân bi Tertîbi İbn Balabân. thk. Şuayb Arnaût. 18 Cilt. 2. Basım. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye-Faysal İsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
- İbn Manzûr, Ebû'l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-Arab, 15 Cilt, 2. Basım. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
- İbn Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm b. Mahled et-Temîmî el-Hanzalî el-Mervezî. Müsnedü İshâk b. Râhûye. thk. Abdulgafûr b. Abdülhak el-Belûsî. Medine: el-Mektebetü’l-Îmân, 1991.
- İbnü’l-Esîr, Mecdüddin Ebi’s-Seadât Mübarek b. Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. thk. Tahir Ahmet ez-Zâvî- Mahmut Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
- İhsan Atasoy-Mehmed Paksu-Cemal Uşşak-Zeki Sarıtoprak, “Sahabiler Ansiklopedisi”. İstanbul: Nesil Yayınları, 2011.
- Karaarslan, Varol. “Hâkimin Tarafsızlığı İlkesi ile Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki. S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, 4/2, Ağustos 2016.
- Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî, Bedâiü’s-Sanâi‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
- Koch, Melanie: Die richterliche Prozessförderungspflicht nach dem ZPO-Reformgesetz, Hamburg 2003.
- Koşum, Adnan. İslam hukuk Doktrininde Yargı Hataları. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2004.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. 2. Basım. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
- Kutlay, Halil İbrahim. “İbn Kâni‘”. Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/104-105. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Mahmutoğu, Yakup. “İslam Yargılama Hukukunda Hakimin Tarafsızlığı ve Tarafsızlığı Sağlayan Kurumlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/59, (2018), 1347-1362.
- Mergînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye, çev. Ahmed Meylani, İstanbul: Kahraman Yayınları, 2004.
- Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li ta‘îli’l-muhtâr. Beyrut: Dârü’l-fikri’l-Arabî, ts.
- Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân, Tehzîbü’l-Kemâl-fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Marûf, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- Müttakî el-Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân el-Hindî. Kenzü’l-Ummâl fi Süneni’l- Akval ve’l Efal. thk. Bekrî Hayyânî – Safvetü’s-Sekâ, 5. Basım, byy.: Müessesetü’r-Risale, 1401m-1981h.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’s-Suğrâli’n-Nesâî. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1406-1986.
- Öden, Merih. “Anayasa Yargısında Yargıcın Davaya veya İşe Bakamaması”. AÜHFD 43/1, (1993), 61-124.
- Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. et-Tahbîr fî Mu‘cemi’l-Kebîr. thk. Münîre Nâcî Sâlim. 2 Cilt, Bağdat: Riâsetü Dîvâni’l-Evkâf, 1395/1975.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Editör: Mustafa Cevat Akşit, İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2008.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. İstanbul: Çağrı yay., 1983.
- Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî. Şerhu Müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb Arnaût. 16 Cilt, 1. Basım. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
- Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî. Şerhu Me‘âni’l-âsâr. thk. Muhammed Zühri Neccâr-Muhammed Seyyid Câdü’l-Hak. Medine: Âlemü’l-Kütüb, 1414-1994.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-evsat. thk. Tarîk b. ‘Avdullah b. Muhammed, Abdülmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî. Kahire: Dârü’l-Harameyn, ts.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Mısır: Şirketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1975.
- Uslu, Rıfat. “İslam Yargı Hukukunda Hâkimlik Müessesesi”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7/4, (2018), 64-77.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Siyerü A‘lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb Arnaût vd. 25 Cilt. byy: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
Year 2024,
Volume: 7 Issue: 1, 1 - 11, 03.07.2024
Abstract
Justice is a universal rule of law. It has been the only measure sought for the continuity of order and order throughout human history. Considering the importance that Islam attaches to justice, justice has been emphasized repeatedly in the Holy Qur'an and hadiths. Because with justice, the difference between the righteous and the unrighteous is revealed. The most important authority that will realize the functioning of the justice system, which has a great impact on almost every stage of life, is undoubtedly the judges. While there have been studies on the institution of judgeship and the judicial system in many fields such as Islamic law, law, history, etc., there is no study in the field of hadith that examines the hadiths on the need for judges to be just while ruling. In order to contribute to this gap in the field of hadith, the hadiths on the fairness of judges are analyzed. Relevant hadith sources, especially the Qur'anic Sitteh, have been scanned on the issue of judges ruling justly. Arabic language dictionaries were consulted for the explanation of the words that are ambiguous, strange and closed in meaning. In this study, six hadiths were analyzed and evaluated on the principle that judges should approach both sides in accordance with the principle of justice when they act as arbitrators. Four of these hadiths are hadiths in which the words "judge" and "judgment" are directly used. The other two hadiths are hadiths that are quoted as examples about the issues that judges should pay attention to during the trial. To the extent that these hadiths can be found, comparisons have been tried to be made with the current law. The equivalents of these hadiths in the current law have been analyzed. In the analysis of the hadiths, three or four narrators from the muntehās of the hadiths were analyzed. While evaluating the hadiths, the evaluations of hadith critics, commentators and Islamic law scholars were utilized.
References
- Abdurrezzâk es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403/1983.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel bi’l-ehâdîs müzîle bi ahkâmi Şuayb el-Arnaût aleyhâ. 6 Cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, ts.
- Akarsu, Murat. “İlk Dönem İslâm Tarihinde Yargının Kurumsallaşmasında Dört Halifenin Rolü”. Eskiyeni Dergisi 37 (Aralık 2018), 59.
- Akcan, Recep. “Hâkimin Vasıfları”. S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı. 4/2, (2014), 279-280.
- Alangoya, Yavuz vd. Medenî Usûl Hukuku Esasları. 7. Basım, İstanbul: 2009.
- Aslan, Nasi. İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri. edit. Seyfi Karahan. Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
- Atar, Fahrettin. İslâm Adliye Teşkilatının Ortaya Çıkışı ve İşleyişi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, İslâmî İlimler Fakültesi, Doktora Tezi, 1975.
- Avcı, Mustafa. “Mecelle’ye Göre Hâkimin Nitelikleri ve Yargılama Etiği”. Taad Dergisi, 7/27, (2016), 33-58.
- Aydın, Melikşah. İslam ve Osmanlı Hukukunda Hâkimlik ve Hâkimlerin Nitelikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
- Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
- Berki, Ali Himmet, İslamda Kaza Hüküm ve Hakimlik, Ankara: Yargıçoğlu matbaası, 1962.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-Beyhakî. es-Sünenü’l-Kübrâ li’l-Beyhakî ve fî zeylihî el-Cevherü’n-Nakî. 10 Cilt. Haydarabad: Meclisü Dâireti’l-Meârif, 1344.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslamiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmûsu, 8 Cilt, İstanbul: Bilmen yayınevi, 1970.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. byy: Dâru Tavku’n-Necat, 1422.
- Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu Muhtasarı’t-Tahâvî, thk. İsmetullâh İnâyetullah Muhammed-Sâid Bektâş-Muhammed Ubeydullâh Hân-Zeyneb Muhammed Hasen Fulâte. byy: Dâru’l-Beşâri’l-İslâmiyye-Dârü’s-Sirâc, 2010.
- Çağrıcı, Mustafa. “Adalet (Ahlâk)”, Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/341-343. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
- Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî. Sünenü’d-Dârekutnî, thk. Şuayb Arnavut, Hasan Abdülmün‘im Şilbî, Abdüllatif Hırzullâh, Ahmed Berhûm, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
- Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletül ehâdîsi’s-sahîha ve şeyin min fıkhihâ ve fevâidihâ. 6 Cilt, Riyad: Mektebetü’l-Meâ‘rif li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1996.
- Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’d-da‘îfe ve’l-mevdû‘a ve eseruhâ esseyyi’ fi’l-ümmeti. Riyad: Dârü’l-Me‘ârif’il-Memleketi’l-Arabiyye es-Sü‘ûdiyye, 14 Cilt. 1992.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri. 7. Basım, İstanbul: Ensar Yayıncılık, 2019.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdu’l-Humeyd. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asrıyye, ts.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş‘as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî, Sünen-i Ebî Dâvûd Terceme ve Şerhi, trc. Necati Yeniel – Hüseyin Kayapınar, Redaksiyon: Mehdi Ali Seçkin. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1991.
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah, Tarîhu Isbehân=Ahbâru Isbehân, thk. Seyyid Küsrevi Hasan, 2 Cilt, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
- Gölcüklü, Feyyaz. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ‘Adil Yargılama’”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 49/1 (Ocak 1994), 199-234.
- Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. (Zehebî’nin Telhîsi ile birlikte) thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411-1990.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.
- Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-Heysemî, Mecmau’z-zevâid ve menba‘u’l-fevâid, thk. Hüsâmeddin el-Kudsî, 10 cilt, Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994/1414.
- İmamoğlu, Hüseyin Vehbi. “Hz. Peygamber Döneminde Hukuksal Gelişim ve Yargısal Örgütlenme”. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/2, (Şubat 2013), 161.
- İnceoğlu, Sibel. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı. 3. Basım, İstanbul: 2008.
- İnceoğlu, Sibel. Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Ekseninde Yargıcın Davranış İlkeleri. İstanbul: Beta Yayınları, 2008.
- İnceoğlu, Sibel. Devlette Etikten Etik Devlete: Yargıda Etik. İstanbul: TÜSİAD Yayınları, 2012.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Ma‘ved, Abdülfettah Ebû Sünne de tahkikine katılmış, Beyrut: el-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- İbn Ebû Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk eş-Şeybânî. ed-Diyât. Kıratşa: İdaretü’l-Kuran ve’l-Ulûmi’l- İslâmiyye, ts.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehzîbü’t-Tehzîb. Hindistan: Matbaatü Dâireti Meârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, Takrîbü’t-Tehzîb, Suriye: Dârü’r-Reşîd, 1406/1986.
- İbn Hacer el-Askalânî, Muhtasaru Fethu’l-Bârî. çev. M. Beşir Eryarsoy. İhtisar eden: Ebu Suhayb Safa ed-Davvî Ahmed el-Adevî, İstanbul: Polen Yayınları, 2007.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Lisânü’l-Mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt, byy.: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân bi Tertîbi İbn Balabân. thk. Şuayb Arnaût. 18 Cilt. 2. Basım. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye-Faysal İsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
- İbn Manzûr, Ebû'l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-Arab, 15 Cilt, 2. Basım. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
- İbn Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm b. Mahled et-Temîmî el-Hanzalî el-Mervezî. Müsnedü İshâk b. Râhûye. thk. Abdulgafûr b. Abdülhak el-Belûsî. Medine: el-Mektebetü’l-Îmân, 1991.
- İbnü’l-Esîr, Mecdüddin Ebi’s-Seadât Mübarek b. Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. thk. Tahir Ahmet ez-Zâvî- Mahmut Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
- İhsan Atasoy-Mehmed Paksu-Cemal Uşşak-Zeki Sarıtoprak, “Sahabiler Ansiklopedisi”. İstanbul: Nesil Yayınları, 2011.
- Karaarslan, Varol. “Hâkimin Tarafsızlığı İlkesi ile Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki. S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, 4/2, Ağustos 2016.
- Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî, Bedâiü’s-Sanâi‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
- Koch, Melanie: Die richterliche Prozessförderungspflicht nach dem ZPO-Reformgesetz, Hamburg 2003.
- Koşum, Adnan. İslam hukuk Doktrininde Yargı Hataları. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2004.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. 2. Basım. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
- Kutlay, Halil İbrahim. “İbn Kâni‘”. Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/104-105. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Mahmutoğu, Yakup. “İslam Yargılama Hukukunda Hakimin Tarafsızlığı ve Tarafsızlığı Sağlayan Kurumlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/59, (2018), 1347-1362.
- Mergînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye, çev. Ahmed Meylani, İstanbul: Kahraman Yayınları, 2004.
- Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li ta‘îli’l-muhtâr. Beyrut: Dârü’l-fikri’l-Arabî, ts.
- Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân, Tehzîbü’l-Kemâl-fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Marûf, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- Müttakî el-Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân el-Hindî. Kenzü’l-Ummâl fi Süneni’l- Akval ve’l Efal. thk. Bekrî Hayyânî – Safvetü’s-Sekâ, 5. Basım, byy.: Müessesetü’r-Risale, 1401m-1981h.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’s-Suğrâli’n-Nesâî. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1406-1986.
- Öden, Merih. “Anayasa Yargısında Yargıcın Davaya veya İşe Bakamaması”. AÜHFD 43/1, (1993), 61-124.
- Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. et-Tahbîr fî Mu‘cemi’l-Kebîr. thk. Münîre Nâcî Sâlim. 2 Cilt, Bağdat: Riâsetü Dîvâni’l-Evkâf, 1395/1975.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Editör: Mustafa Cevat Akşit, İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2008.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. İstanbul: Çağrı yay., 1983.
- Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî. Şerhu Müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb Arnaût. 16 Cilt, 1. Basım. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
- Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî. Şerhu Me‘âni’l-âsâr. thk. Muhammed Zühri Neccâr-Muhammed Seyyid Câdü’l-Hak. Medine: Âlemü’l-Kütüb, 1414-1994.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-evsat. thk. Tarîk b. ‘Avdullah b. Muhammed, Abdülmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî. Kahire: Dârü’l-Harameyn, ts.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Mısır: Şirketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1975.
- Uslu, Rıfat. “İslam Yargı Hukukunda Hâkimlik Müessesesi”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7/4, (2018), 64-77.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Siyerü A‘lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb Arnaût vd. 25 Cilt. byy: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
There are 66 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Political Science (Other) |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | July 3, 2024 |
| Publication Date | July 3, 2024 |
| Submission Date | May 31, 2024 |
| Acceptance Date | July 1, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024Volume: 7 Issue: 1 |
ISSN: 2667-4491
This work is licensed under Creative Commons Attribution 4.0 International License
Turkish Research Journal of Academic Social Science (TURAJAS) is indexed by the following national and international scientific indexing services: