Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Ebû Mansûr Muhammed El-Ezherî’nin Kitâbu Meâni’l-Kıraât Adlı Eserinde Kullandığı Dil İlkeleri (Sema, Kıyas Ve İcma Örneği)

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 45 - 56, 30.06.2025

Necdet Çıracı , Orhan Parlak

https://doi.org/10.59372/turajas.1585441

Öz

Öz
Ezherî'nin "Kitâbû Meʿânî’l-Ḳırâʾât" adlı eserinde, dilin doğrudan konuşanlardan alınması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu ilke, dil bilimcilerin dilin yapısını ve işleyişini anlamalarına yardımcı olmaktadır. Ezherî'nin kitabında, dilin doğru aktarımı için altı farklı yöntem belirlemesi dikkat çekmektedir. Ayrıca, kıraat vecihlerinin açıklamalarıyla dilin çeşitliliği ve kıraat imamlarının yorumları da ele alınmaktadır. Bu örnekler, Sema ilkesinin dil bilimindeki önemini vurgulamaktadır. Ezherî'nin dil bilimsel prensiplerinden biri olan "kıyas", dildeki kavramları ve yapıları anlamak için önemlidir. Bu prensibe göre, bir konunun temel hükmü başka bir konuya uygulanabilir veya bir özellik bir şeyi genel olarak tanımlar. Kıyaslama yapabilmek için asıl konu (asl), yan konu (furu'), bağlantı (illet) ve sonuç (hüküm) gibi dört unsura ihtiyaç vardır. Arap dil bilimcileri kıyasa, bir kelime, kullanım veya cümle ögesi gibi bir şeyin benzerinin hükmünü verme olarak tanımlamışlardır. Ezherî, bu prensibi, ses, dil veya gramer gibi konuları içeren okumaları yönlendirmek için kullanılmaktadır. Ezherî, icmâyı delil olarak kullanır ve özellikle kıraat çeşitliliğini açıklamak için kullanılmaktadır.. Örneklerde de görüldüğü gibi, kıraat farklılıkları bazen anlamı etkilemez ancak metin üzerindeki vurguyu değiştirebilir.

Anahtar Kelimeler

kıraat dil ilkesi sema kıyas icma

Kaynakça

  • Abdulfettah Pâlûvî. Zübdetü’l- İrfân. İstanbul: el-Mektebetu’l-Hanîfiyye, ts.
  • Aḫfeş el-Evsaṭ, Ebu’l-Ḥasen el-Mucâşiʿî el-Belḫî el-. Meʿâni’l-Ḳur’ân. thk. Hudâ Maḥmûd Ḳırâʿa. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî, 1411/1990.
  • Akpınar, Cemil. “İcâzet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/393-400. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Aydınlı, Abdullah. “Semâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/457-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Bennâʾ, Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed b. ʿAbdu’l-Ğanî ed-Dimyâṭî، Şihâbu’d-Dîn eş-Şehîr bi’l-Bennâi el-. İtḥâfu Fuḍalâi’l-Beşer fî’l-Ḳırâʾâti’l-Erbeʿate ʿAşer. thk. Enes Mihre. Beyrut: y.y., 1427/2006.
  • Ceyhan, Semih. “Semâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/455-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Dânî, Ebû ʿAmr ʿOsmân b. Saʿîd ed-. et-Teysîr fi’l-Kırâʾâti’s-Sebʿ. ed. Halef Mahmûd Sâlim. Hâil: y.y., 1436.
  • Ebû Ḥayyân, Muḥammed b. Yûsuf b. ʿAlî b. Yûsuf b. Ḥayyân el-Endelüsî. İrtişâfu’ḍ-Ḍarb min Lisâni’l-ʿArab. thk. Receb ʿOsmân Muḥammed. 5 Cilt. Kahire: y.y., 1418/1998.
  • Ebû Muḥammed el-Beğavî, el-Ḥuseyn b. Mesʿûd b. Muḥammed b. el-Ferrâʾ. Meʿâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. 5 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
  • Ebû Muḥammed es-Seyrâfî, Ebû Muḥammed Yûsuf b. Ebî Saʿîd el-Ḥasan b. ʿAbdullâh b. el-Merzubân. Şerḥu Ebyâti Sîbeveyh. thk. Dr. Muḥammed ʿAlî er-Rîḥ Hâşim. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kulliyyâti’l-Ezheriyye; Dâru’l-Fikr li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʿi, 1394/1974.
  • Ebû Saʿîd es-Sîrâfî, Ebû Saʿîd el-Ḥasan b. ʿAbdullâh b. el-Merzubân. Şerḥu Kitâbi Sîbeveyh. thk. Aḥmed Ḥasen Mehdelî - ʿAlî Seyyid ʿAlî. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 2008.
  • Ebû’l-Berakât el-ʾEnbârî, Ebû’l-Berakât ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. ʿUbeydillâh el-Enṣârî Kemâluddîn. el-İnṣâf fî Mesâîli’l-Ḫilâf beyne’n-Naḥviyyîne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. 2 Cilt. b.y.: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 1424/2003.
  • Ebû’l-Mekârim, Ali. Usûlü’t-tefkîri’n-nahvî. Kahire: daru ğarib, 2007.
  • Ezherî, Ebû Manṣûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî el-. Meʿânî’l-Ḳırâʾât. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Câmiʿatu’l-Melik Suʿûd, 1412/1991.
  • Ezherî, Ebû Manṣûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî el-. Tehẕîbu’l-Luğa. thk. Muḥammed ʿAvḍ Mirʿab. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 2001.
  • Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el-. Meʿânî’l-Kırâʾât. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Câmiʿatu’l-Melik Suʿûd, 1412/1991.
  • Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ḫalîl b. Aḥmed el-Ferâhîdî el-. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Maḫzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
  • İbn Atıyye, Ebû Muhammed. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
  • İbn Cinnî, Ebû’l-Fetḥ ʿOs̱mân b. Cinnî el-Mevṣılî el-Bağdâdî. el-Ḫaṣâiṣ. thk. Heyet. 3 Cilt. b.y.: el-Heyʾetu’l-Mıṣriyye, ts.
  • İbn Ḫâleveyh, Ebû ʿAbdullâh el-Ḥuseyn b. Aḥmed b. Ḫâleveyh. el-Ḥuccetu fi’l-Ḳırâʾâti’s-Sebʿa. thk. ʿAbdu’l-ʿÂl Sâlim Mekrem. Beyrut: y.y., 1401.
  • İbn Kes̱îr, Ebû’l-Fidâʾ İsmâîl b. ʿOmer b. Kes̱îr ed-Dimeşḳî. İḫtiṣâru ʿUlûmi’l-Ḥadîs̱. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. Beyrut: y.y., ts.
  • İbn Maḍâʾ, Ebû el-ʿAbbâs Aḥmed b. ʿAbdurrahman b. Muḥammed b. Maḍâʾ el-Laḫmî el-Ḳurṭubî. er-Redd ale’n-Nuḥât. b.y.: y.y., 1399/1979.
  • İbn Manẓûr, Ebû’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manẓûr er-Ruveyfiʿî. Lisân’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1414/1993.
  • İbn Mucâhid, Aḥmed b. Mûsâ b. el-ʿAbbâs et-Temîmî Ebû Bekir el-Bağdâdî. Kitâbu’s-Sebʿa fi’l-Ḳırâʾât. thk. Şevḳî Ḍayf. Mısır: y.y., 1400.
  • İbn Mucâhid, Ahmed b. Mûsâ b. el-ʿAbbâs et-Temîmî Ebû Bekir el-Bağdâdî. Kitâbu’s-Sebʿa fi’l-Kırâʾât. ed. Şevkî Dayf. Mısır: y.y., 1400.
  • İbn Mücâhid, Ebû Bekr b. Ahmed b. Mûsâ. Kitâbü’s-seb’a fi’l-kırâat. thk. Şevki Dayf. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1972.
  • İbn Zencele, Ebû Zurʿa ʿAbdurrahman b. Muḥammed b. Zencele. Ḥuccetu’l-Ḳırâʾât. b.y.: y.y., ts.
  • İbn Zencele, Ebû Zurʿa ʿAbdurrahman b. Muḥammed b. Zencele. Ḥuccetu’l-Ḳırâʾât. b.y.: y.y., ts.
  • İbnu’l-Varrâḳ, Muḥammed b. ʿAbdullâh b. el-ʿAbbâs Ebû el-Ḥasen. ʿİlelu’n-Naḥv. thk. Maḥmûd Câsim Muḥammed ed-Dervîş. Riyad: y.y., 1420/1999.
  • İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muḥammed b. es-Serî en-Naḥvî. el-Uṣûl fî’n-Naḥv. thk. ʿAbdulḥuseyn el-Fetlî. 3 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, ts.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muhammed. Ğâyetu’n-Nihâye fî Tabakâti’l-Kurrâʾ. Bergstraesser: Mektebetu İbn Teymiyye, 1351.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muhammed. Tayyibetu’n-Neşr fi’l-Kırâʾâti’l-ʿAşr. ed. Muhammed Temîm ez-Zağbî. Cidde: y.y., 1414.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muhammed. Tayyibetu’n-Neşr fi’l-Kırâʾâti’l-ʿAşr. ed. Muhammed Temîm ez-Zağbî. Cidde: y.y., 1414.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kırâʾâti’l-ʿaşr. thk. Ali Muhammed Dabbağ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
  • İbnü’s-Ṣalâḥ, ʿEbû ʿAmr Taḳıyyüddîn ʿOs̱mân b. ʿAbdurraḥmân. ʿUlûmü’l-ḥadîs̱ = Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Nûreddîn ʿItr. Dımaşk; Beyrut: Dâru’l-Fikr; Dâru’l-Fikri’l-Muʿâṣır, 1406/1986.
  • İbrâhîm el-Ḥarbî, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. İsḥâḳ el-Bağdâdî. Ğarîbu’l-Ḥadîs̱. thk. Suleymân İbrahim Muḥammed el-Âyid. 3 Cilt. Mekke: Câmiʿatu Ummi’l-Ḳurâ, 1405.
  • İmruʾu’l-Ḳays, İmruʾu’l-Ḳays b. Ḥucr b. el-Ḥâris̱ el-Kindî. Dîvânu İmriʾi’l-Ḳays. thk. ʿAbdurraḥmân el-Muṣṭâvî. Beyrut: y.y., 1425/2004.
  • Mekkî b. Ebî Ṭâlib, Ebû Muḥammed Mekkî b. Ebî Ṭâlib el-Ḳaysî. Müşkilü iʿrâbi’l-Ḳur’ân. thk. Ḥâtim Ṣâliḥ eḍ-Ḍamin. 2 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1405/1984.
  • Mekkî b. Ebî Tâlip. Kitâbü’t-tebsıra fi’l-kırââti’s-sebʿ. thk. Muhammed Gavs en-Nedvî. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 2. Basım, 1982.
  • Merʿî el-Kermî, Merʿî b. Yûsuf b. Ebî Bekr b. Aḥmed el-Maḳdisî. Delîlu’ṭ-Ṭâlibîn li-Kelâmi’l-Naḥviyyîn. Kûveyt: y.y., 1430/2009.
  • Mucâhid b. Cebr, Ebû’l-Ḥaccâc Mucâhid b. Cebr el-Ḳureşî. Tefsîru Mucâhid. thk. Muḥammed ʿAbdu’s-Selâm Ebû’n-Nîl. Mısır: y.y., 1410/1989.
  • Muḳâtil b. Suleymân, Ebû’l-Ḥasen Muḳâtil b. Suleymân el-Belḫî. Tefsîru Muḳâtil b. Suleymân. thk. ʿAbdullâh Maḥmûd Şeḥâte. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 1423/2002.
  • Neḥḥâs, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Murâdî en-. ʿUmdetu’l-Kuttâb. thk. Bessâm ʿAbdu’l-Vehhâb el-Câbî. b.y.: y.y., 1425/2004.
  • Nîsâbûrî, Niẓâmuddîn el-Ḥasan b. Muḥammed b. Ḥuseyn el-Ḳummî en-. Ğarâîbu’l-Ḳur’ân ve Reğâîbu’l-Furḳân. thk. Zekeriyyâ ʿUmeyrât. Beyrut: y.y., 1416.
  • Özkan, Halit. “Vicâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/100. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Râğıb el-Iṣfehânî, Ebû’l-Ḳâsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed er-. et-Tefsîr. 2 Cilt. Mekke: Câmiʿatu Ummi’l-Ḳurâ, 1424/2003.
  • Râzî, Ebû ʿAbdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1420.
  • Râzî, Ebû ʿAbdillâh Faḫrüddîn Muḥammed b. Ömer b. Ḥüseyn er-. Mefâtîḥu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
  • Sarı, Mehmet Ali. “İcâzet (Kıraat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/400-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Sîbeveyh, Ebû Bişr ʿAmr b. ʿOs̱mân b. Ḳanber el-Ḥâris̱î. el-Kitâb. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî, 1408/1988.
  • Suheylî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurrahman b. ʿAbdullâh b. Aḥmed es-. Netâîc’ul-Fikr fî’n-Naḥv. Beyrut: y.y., 1992.
  • Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. Buğyetu’l-Vuʿât fî Ṭabaḳâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuḥât. thk. Muḥammed Ebû’l-Faḍl İbrahim. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, ts. Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. ed-Dîbâc ʿalâ Ṣaḥîḥ Muslim b. el-Ḥaccâc. thk. Ebû İsḥâḳ el-Ḥuveynî el-Es̱erî. 6 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbn ʿAffân, 1416/1996.
  • Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. el-İḳtirâḥ fî Uṣûli’n-Naḥv. thk. ʿAbdulḥakîm ʿAṭiyye. Dımaşk: y.y., 2. Basım, 1427/2006.
  • Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. el-Muzhir fî ʿUlûmi’l-Luğa ve Envâʿihâ. thk. Fuâd ʿAlî Manṣûr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1418/1998.
  • Şâfiî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. İdrîs b. ʿAbbâs eş-. Tefsîru’l-ʾİmâm eş-Şâfiʿî. thk. Ahmed b. Mustafa el-Ferrân. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’t-Tedmuriyye, 1427/2006.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî. 26 Cilt. Dâru Hicr, 2001.
  • Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî eṭ-. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli ʾÂyi’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 26 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, 1422/2001.
  • Ṭarafe b. el-ʿAbd, Ebû ʿAmr Ṭarafe b. el-ʿAbd bel-Bekrî. Dîvânu Ṭarafe b. el-ʿAbd. thk. thk. Mehdî Muḥammed Nâṣıruddîn. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2002.
  • Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Kıraat ve Semâ Kaydı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/436-437. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Tüccar, Zülfikar. “Kıyas (Arap Dili)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/539-540. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Vâḥidî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî el-. el-Vasîṭ fî Tefsîri’l-Ḳur’âni’l-Mecîd. thk. Heyet. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
  • Vâḥidî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî el-. et-Tefsîru’l-Basîṭ. b.y.: y.y., 1430.
  • Yurdagür, Metin. “Sem’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/452-453. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Yücel, Ahmet. “Kitâbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/81-83. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Zeccâcî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurraḥmân b. İsḥâḳ en-Nihâvendî ez-. el-Îḍâḥ fî ʿİleli’n-Naḥv. thk. Mâzin el-Mubârek. Beyrut: y.y., 1986/1406.
  • Zeccâcî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurraḥmân b. İsḥâḳ en-Nihâvendî ez-. el-Lâmât. thk. Mâzin el-Mubârek. Dımaşk: y.y., 1405/1985.
  • Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr ez-. el-Mufassal fî Sınaʿati’l-İʿrâb. ed. ʿAlî bû-Mulahham. Beyrut: y.y., 1993. Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî ez-. el-Keşşâf ʿan Hakâʾikı Gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabi, 3. Basım, 1407.
  • ʿUkberî, Ebu’l-Beḳâʾ ʿAbdullâh b. el-Ḥuseyn el-Bağdâdî el-. el-Lubâb fî ʿİleli’l-Binâʾi ve’l-İʿrâb. thk. Dr. ʿAbdu’l-İlâh en-Nebhân. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1416/1995.
  • ʿUkberî, Ebu’l-Beḳâʾ ʿAbdullâh b. el-Ḥuseyn el-Bağdâdî el-. Mesâilu Ḫilâfiyye fi’n-Naḥv. thk. Muḥammed Ḫayr el-Ḥelvânî. Beyrut: y.y., 1412/1992.

The Linguistic Principles Used in Abū Manṣūr Muḥammad Al-Azharī’s Work, Kitāb Maʿānī Al-Qirāʾāt (Examples of Sema, Qiyas, and Ijma)*

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 45 - 56, 30.06.2025

Necdet Çıracı , Orhan Parlak

https://doi.org/10.59372/turajas.1585441

Öz

Al-Azharī's "Kitābū Meʿānī al-Ḳırāʾāt" emphasises that language should be taken directly from the speakers. This principle helps linguists understand the structure and functioning of language. It is noteworthy that al-Azharī identifies six different methods for the correct transmission of language in his book. In addition, the diversity of the language and the interpretations of the imams of Qiraat are also discussed with the explanations of the wajihs of Qiraat. These examples emphasise the importance of the Sema principle in linguistics. "Syllogism", one of al-Azharī's linguistic principles, is important for understanding the concepts and structures in language. According to this principle, the basic judgement of one subject can be applied to another subject or a feature defines something in general. In order to make a syllogism, four elements are needed: the main subject (asl), the subsidiary subject (furu'), the connection (illet) and the result (judgement). Arabic linguists have defined syllogism as the judgement of something similar to a word, usage, or sentence element. Al-Azharī uses this principle to guide readings involving topics such as sound, language, or grammar. Al-Azharī uses ijmaʿa as evidence, especially to explain the diversity of qiraʿa. As the examples show, differences in qira'at sometimes do not affect the meaning but can change the emphasis on the text.

Anahtar Kelimeler

Qira linguistic principle sama qiyas ijma

Kaynakça

  • Abdulfettah Pâlûvî. Zübdetü’l- İrfân. İstanbul: el-Mektebetu’l-Hanîfiyye, ts.
  • Aḫfeş el-Evsaṭ, Ebu’l-Ḥasen el-Mucâşiʿî el-Belḫî el-. Meʿâni’l-Ḳur’ân. thk. Hudâ Maḥmûd Ḳırâʿa. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî, 1411/1990.
  • Akpınar, Cemil. “İcâzet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/393-400. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Aydınlı, Abdullah. “Semâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/457-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Bennâʾ, Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed b. ʿAbdu’l-Ğanî ed-Dimyâṭî، Şihâbu’d-Dîn eş-Şehîr bi’l-Bennâi el-. İtḥâfu Fuḍalâi’l-Beşer fî’l-Ḳırâʾâti’l-Erbeʿate ʿAşer. thk. Enes Mihre. Beyrut: y.y., 1427/2006.
  • Ceyhan, Semih. “Semâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/455-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Dânî, Ebû ʿAmr ʿOsmân b. Saʿîd ed-. et-Teysîr fi’l-Kırâʾâti’s-Sebʿ. ed. Halef Mahmûd Sâlim. Hâil: y.y., 1436.
  • Ebû Ḥayyân, Muḥammed b. Yûsuf b. ʿAlî b. Yûsuf b. Ḥayyân el-Endelüsî. İrtişâfu’ḍ-Ḍarb min Lisâni’l-ʿArab. thk. Receb ʿOsmân Muḥammed. 5 Cilt. Kahire: y.y., 1418/1998.
  • Ebû Muḥammed el-Beğavî, el-Ḥuseyn b. Mesʿûd b. Muḥammed b. el-Ferrâʾ. Meʿâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. 5 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
  • Ebû Muḥammed es-Seyrâfî, Ebû Muḥammed Yûsuf b. Ebî Saʿîd el-Ḥasan b. ʿAbdullâh b. el-Merzubân. Şerḥu Ebyâti Sîbeveyh. thk. Dr. Muḥammed ʿAlî er-Rîḥ Hâşim. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kulliyyâti’l-Ezheriyye; Dâru’l-Fikr li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʿi, 1394/1974.
  • Ebû Saʿîd es-Sîrâfî, Ebû Saʿîd el-Ḥasan b. ʿAbdullâh b. el-Merzubân. Şerḥu Kitâbi Sîbeveyh. thk. Aḥmed Ḥasen Mehdelî - ʿAlî Seyyid ʿAlî. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 2008.
  • Ebû’l-Berakât el-ʾEnbârî, Ebû’l-Berakât ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. ʿUbeydillâh el-Enṣârî Kemâluddîn. el-İnṣâf fî Mesâîli’l-Ḫilâf beyne’n-Naḥviyyîne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. 2 Cilt. b.y.: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 1424/2003.
  • Ebû’l-Mekârim, Ali. Usûlü’t-tefkîri’n-nahvî. Kahire: daru ğarib, 2007.
  • Ezherî, Ebû Manṣûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî el-. Meʿânî’l-Ḳırâʾât. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Câmiʿatu’l-Melik Suʿûd, 1412/1991.
  • Ezherî, Ebû Manṣûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî el-. Tehẕîbu’l-Luğa. thk. Muḥammed ʿAvḍ Mirʿab. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 2001.
  • Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el-. Meʿânî’l-Kırâʾât. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Câmiʿatu’l-Melik Suʿûd, 1412/1991.
  • Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ḫalîl b. Aḥmed el-Ferâhîdî el-. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Maḫzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
  • İbn Atıyye, Ebû Muhammed. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
  • İbn Cinnî, Ebû’l-Fetḥ ʿOs̱mân b. Cinnî el-Mevṣılî el-Bağdâdî. el-Ḫaṣâiṣ. thk. Heyet. 3 Cilt. b.y.: el-Heyʾetu’l-Mıṣriyye, ts.
  • İbn Ḫâleveyh, Ebû ʿAbdullâh el-Ḥuseyn b. Aḥmed b. Ḫâleveyh. el-Ḥuccetu fi’l-Ḳırâʾâti’s-Sebʿa. thk. ʿAbdu’l-ʿÂl Sâlim Mekrem. Beyrut: y.y., 1401.
  • İbn Kes̱îr, Ebû’l-Fidâʾ İsmâîl b. ʿOmer b. Kes̱îr ed-Dimeşḳî. İḫtiṣâru ʿUlûmi’l-Ḥadîs̱. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. Beyrut: y.y., ts.
  • İbn Maḍâʾ, Ebû el-ʿAbbâs Aḥmed b. ʿAbdurrahman b. Muḥammed b. Maḍâʾ el-Laḫmî el-Ḳurṭubî. er-Redd ale’n-Nuḥât. b.y.: y.y., 1399/1979.
  • İbn Manẓûr, Ebû’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manẓûr er-Ruveyfiʿî. Lisân’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1414/1993.
  • İbn Mucâhid, Aḥmed b. Mûsâ b. el-ʿAbbâs et-Temîmî Ebû Bekir el-Bağdâdî. Kitâbu’s-Sebʿa fi’l-Ḳırâʾât. thk. Şevḳî Ḍayf. Mısır: y.y., 1400.
  • İbn Mucâhid, Ahmed b. Mûsâ b. el-ʿAbbâs et-Temîmî Ebû Bekir el-Bağdâdî. Kitâbu’s-Sebʿa fi’l-Kırâʾât. ed. Şevkî Dayf. Mısır: y.y., 1400.
  • İbn Mücâhid, Ebû Bekr b. Ahmed b. Mûsâ. Kitâbü’s-seb’a fi’l-kırâat. thk. Şevki Dayf. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1972.
  • İbn Zencele, Ebû Zurʿa ʿAbdurrahman b. Muḥammed b. Zencele. Ḥuccetu’l-Ḳırâʾât. b.y.: y.y., ts.
  • İbn Zencele, Ebû Zurʿa ʿAbdurrahman b. Muḥammed b. Zencele. Ḥuccetu’l-Ḳırâʾât. b.y.: y.y., ts.
  • İbnu’l-Varrâḳ, Muḥammed b. ʿAbdullâh b. el-ʿAbbâs Ebû el-Ḥasen. ʿİlelu’n-Naḥv. thk. Maḥmûd Câsim Muḥammed ed-Dervîş. Riyad: y.y., 1420/1999.
  • İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muḥammed b. es-Serî en-Naḥvî. el-Uṣûl fî’n-Naḥv. thk. ʿAbdulḥuseyn el-Fetlî. 3 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, ts.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muhammed. Ğâyetu’n-Nihâye fî Tabakâti’l-Kurrâʾ. Bergstraesser: Mektebetu İbn Teymiyye, 1351.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muhammed. Tayyibetu’n-Neşr fi’l-Kırâʾâti’l-ʿAşr. ed. Muhammed Temîm ez-Zağbî. Cidde: y.y., 1414.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muhammed. Tayyibetu’n-Neşr fi’l-Kırâʾâti’l-ʿAşr. ed. Muhammed Temîm ez-Zağbî. Cidde: y.y., 1414.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kırâʾâti’l-ʿaşr. thk. Ali Muhammed Dabbağ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
  • İbnü’s-Ṣalâḥ, ʿEbû ʿAmr Taḳıyyüddîn ʿOs̱mân b. ʿAbdurraḥmân. ʿUlûmü’l-ḥadîs̱ = Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Nûreddîn ʿItr. Dımaşk; Beyrut: Dâru’l-Fikr; Dâru’l-Fikri’l-Muʿâṣır, 1406/1986.
  • İbrâhîm el-Ḥarbî, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. İsḥâḳ el-Bağdâdî. Ğarîbu’l-Ḥadîs̱. thk. Suleymân İbrahim Muḥammed el-Âyid. 3 Cilt. Mekke: Câmiʿatu Ummi’l-Ḳurâ, 1405.
  • İmruʾu’l-Ḳays, İmruʾu’l-Ḳays b. Ḥucr b. el-Ḥâris̱ el-Kindî. Dîvânu İmriʾi’l-Ḳays. thk. ʿAbdurraḥmân el-Muṣṭâvî. Beyrut: y.y., 1425/2004.
  • Mekkî b. Ebî Ṭâlib, Ebû Muḥammed Mekkî b. Ebî Ṭâlib el-Ḳaysî. Müşkilü iʿrâbi’l-Ḳur’ân. thk. Ḥâtim Ṣâliḥ eḍ-Ḍamin. 2 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1405/1984.
  • Mekkî b. Ebî Tâlip. Kitâbü’t-tebsıra fi’l-kırââti’s-sebʿ. thk. Muhammed Gavs en-Nedvî. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 2. Basım, 1982.
  • Merʿî el-Kermî, Merʿî b. Yûsuf b. Ebî Bekr b. Aḥmed el-Maḳdisî. Delîlu’ṭ-Ṭâlibîn li-Kelâmi’l-Naḥviyyîn. Kûveyt: y.y., 1430/2009.
  • Mucâhid b. Cebr, Ebû’l-Ḥaccâc Mucâhid b. Cebr el-Ḳureşî. Tefsîru Mucâhid. thk. Muḥammed ʿAbdu’s-Selâm Ebû’n-Nîl. Mısır: y.y., 1410/1989.
  • Muḳâtil b. Suleymân, Ebû’l-Ḥasen Muḳâtil b. Suleymân el-Belḫî. Tefsîru Muḳâtil b. Suleymân. thk. ʿAbdullâh Maḥmûd Şeḥâte. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 1423/2002.
  • Neḥḥâs, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Murâdî en-. ʿUmdetu’l-Kuttâb. thk. Bessâm ʿAbdu’l-Vehhâb el-Câbî. b.y.: y.y., 1425/2004.
  • Nîsâbûrî, Niẓâmuddîn el-Ḥasan b. Muḥammed b. Ḥuseyn el-Ḳummî en-. Ğarâîbu’l-Ḳur’ân ve Reğâîbu’l-Furḳân. thk. Zekeriyyâ ʿUmeyrât. Beyrut: y.y., 1416.
  • Özkan, Halit. “Vicâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/100. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Râğıb el-Iṣfehânî, Ebû’l-Ḳâsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed er-. et-Tefsîr. 2 Cilt. Mekke: Câmiʿatu Ummi’l-Ḳurâ, 1424/2003.
  • Râzî, Ebû ʿAbdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1420.
  • Râzî, Ebû ʿAbdillâh Faḫrüddîn Muḥammed b. Ömer b. Ḥüseyn er-. Mefâtîḥu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
  • Sarı, Mehmet Ali. “İcâzet (Kıraat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/400-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Sîbeveyh, Ebû Bişr ʿAmr b. ʿOs̱mân b. Ḳanber el-Ḥâris̱î. el-Kitâb. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî, 1408/1988.
  • Suheylî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurrahman b. ʿAbdullâh b. Aḥmed es-. Netâîc’ul-Fikr fî’n-Naḥv. Beyrut: y.y., 1992.
  • Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. Buğyetu’l-Vuʿât fî Ṭabaḳâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuḥât. thk. Muḥammed Ebû’l-Faḍl İbrahim. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, ts. Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. ed-Dîbâc ʿalâ Ṣaḥîḥ Muslim b. el-Ḥaccâc. thk. Ebû İsḥâḳ el-Ḥuveynî el-Es̱erî. 6 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbn ʿAffân, 1416/1996.
  • Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. el-İḳtirâḥ fî Uṣûli’n-Naḥv. thk. ʿAbdulḥakîm ʿAṭiyye. Dımaşk: y.y., 2. Basım, 1427/2006.
  • Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. el-Muzhir fî ʿUlûmi’l-Luğa ve Envâʿihâ. thk. Fuâd ʿAlî Manṣûr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1418/1998.
  • Şâfiî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. İdrîs b. ʿAbbâs eş-. Tefsîru’l-ʾİmâm eş-Şâfiʿî. thk. Ahmed b. Mustafa el-Ferrân. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’t-Tedmuriyye, 1427/2006.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî. 26 Cilt. Dâru Hicr, 2001.
  • Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî eṭ-. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli ʾÂyi’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 26 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, 1422/2001.
  • Ṭarafe b. el-ʿAbd, Ebû ʿAmr Ṭarafe b. el-ʿAbd bel-Bekrî. Dîvânu Ṭarafe b. el-ʿAbd. thk. thk. Mehdî Muḥammed Nâṣıruddîn. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2002.
  • Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Kıraat ve Semâ Kaydı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/436-437. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Tüccar, Zülfikar. “Kıyas (Arap Dili)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/539-540. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Vâḥidî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî el-. el-Vasîṭ fî Tefsîri’l-Ḳur’âni’l-Mecîd. thk. Heyet. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
  • Vâḥidî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî el-. et-Tefsîru’l-Basîṭ. b.y.: y.y., 1430.
  • Yurdagür, Metin. “Sem’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/452-453. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Yücel, Ahmet. “Kitâbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/81-83. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Zeccâcî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurraḥmân b. İsḥâḳ en-Nihâvendî ez-. el-Îḍâḥ fî ʿİleli’n-Naḥv. thk. Mâzin el-Mubârek. Beyrut: y.y., 1986/1406.
  • Zeccâcî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurraḥmân b. İsḥâḳ en-Nihâvendî ez-. el-Lâmât. thk. Mâzin el-Mubârek. Dımaşk: y.y., 1405/1985.
  • Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr ez-. el-Mufassal fî Sınaʿati’l-İʿrâb. ed. ʿAlî bû-Mulahham. Beyrut: y.y., 1993. Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî ez-. el-Keşşâf ʿan Hakâʾikı Gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabi, 3. Basım, 1407.
  • ʿUkberî, Ebu’l-Beḳâʾ ʿAbdullâh b. el-Ḥuseyn el-Bağdâdî el-. el-Lubâb fî ʿİleli’l-Binâʾi ve’l-İʿrâb. thk. Dr. ʿAbdu’l-İlâh en-Nebhân. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1416/1995.
  • ʿUkberî, Ebu’l-Beḳâʾ ʿAbdullâh b. el-Ḥuseyn el-Bağdâdî el-. Mesâilu Ḫilâfiyye fi’n-Naḥv. thk. Muḥammed Ḫayr el-Ḥelvânî. Beyrut: y.y., 1412/1992.
Toplam 69 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular İslam Araştırmaları (Diğer)
Bölüm Research Article
Yazarlar

Necdet Çıracı 0000-0002-2126-6882

Orhan Parlak 0000-0002-3556-926X

Erken Görünüm Tarihi 4 Temmuz 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 14 Kasım 2024
Kabul Tarihi 6 Ocak 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Çıracı, N., & Parlak, O. (2025). Ebû Mansûr Muhammed El-Ezherî’nin Kitâbu Meâni’l-Kıraât Adlı Eserinde Kullandığı Dil İlkeleri (Sema, Kıyas Ve İcma Örneği). Turkish Research Journal of Academic Social Science, 8(1), 45-56. https://doi.org/10.59372/turajas.1585441
 Kapak Resmi İndir

ISSN: 2667-4491

20120

Bu ürün Creative Commons Attribution 4.0 tarafından lisanslanmıştır.

20119

Türk Akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (TURAJAS) aşağıda verilen Alan Endeksleri tarafından taranmaktadır;

20096 20097 20098 20126 20127 20128 20147

20148