Arap Dilinde Bâ-İ Sebebiyye Ve Anlamları
Yıl 2020, Cilt 3, Sayı 2, 36 - 43, 31.12.2020Öz
Bu makalenin konusu Arapçada harfler içerisinde zikredilen bâ-i sebebiyye kavramını irdelemektir. Arap dilinde kelam, isim, fiil ve harften teşekkül etmektedir. İsim ve fiil kendi başlarına bir mana ihtiva ederken, harfler tek başlarına bir anlam ifade etmeyip cümlenin inşasında harç mesabesinde bir görevde bulunmaktadırlar. İfadeleri anlamlı kılan etkenlerden birisi sebep-sonuç ilişkisi olduğundan dolayı bu çalışma, sebep-sonuç ilişkisi kuran ve eylemin yapılma sebebini ifade eden ögenin başında gelen bâ-i sebebiyenin oluşturduğu anlamları ortaya koymayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akdağ, Hasan, Arap Dilinde Edatlar, Tekin Kitabevi, Konya 1999, s. 131.
- el-Âlûsî, Ebu’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillah b. Mahmûd el-Hüseynî, Rûhu’l-Meʿânî fî Tefsîri'l-Kurʾâni'l-ʿAzîm ve's-Sebʿi'l-Mesânî, İhyâu't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut 2008.
- el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh, (Ahmed Abdulgaffâr ‘Attâr), Dâru’l-‘Ilim, y.y. 1990.
- Çıkar, Mehmet Şirin, Nahivciler ile Mantıkçılar Arasındaki Tartışmalar, İsam Yay., İstanbul 2009.
- Deliçay, Tahsin, “Arapça Cümle Kuruluşunda Sebebiyet Bildiren İfadeler”, Ekev Akademi Dergisi, C. 3, Sy. 1, Bahar 2001, ss. 293-307.
- Ebû Hayyân, Esiruddin Muhammed el-Endelûsî, el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, (Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru’l-Fikr, Beyrut 2000.
- el-Ğalâyînî, Mustafa b. Muhammed Selîm, Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye, el-Mektebetu’l-‘Asriyye, Beyrut 1993.
- Hacıbekiroğlu, Abdullah, Arap Dilinde Edatların Metinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yıldırım Beyazı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2015.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib b. Abdirrahman el-Endelüsî, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, (Thk. Abdüsselâm Abdüşâfî Muhammed), Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
- İbn Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân, el-Lam‘u fi’l-‘Arabiyye, (Thk. Fâiz Fâris), Dâru’l-Kutubi’s-Sekâfiye, Kuveyt t.y.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf, Muğni’l-Lebib ‘an Kutubi’l-E‘ârîb, (Thk: Abdullatif Muhammed el-Hatip), Kuveyt, 2000, I, 108.
- İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh el-Ceyyânî, Şerhu Teshîli’l-Fevâid. (Thk. Abdurrahman es-Seyyid-Muhammed Bedevî el-Mahtûn), Hicrun li-Tıbâ‘a, y.y. 1990.
- İbn Yaîş, Ebu’l-Bekâ’ Muhammed b. Ali, Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî, (Thk. Emîl Bedî‘ Ya‘kûb), Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiye, Beyrut 2001.
- Isparta, Ahmet, Metin Oluşturmada Edatların Yeri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü , İstanbul 2010. Karaman, Hayreddin, Fıkıh Usûlu, İstanbul 1964.
- Karpuz, Ömer-Ahmet Aktaş, “Metinde Anlam Bağları Üzerine”, Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. 18, Erzurum 2001.
- Keklik, Nihat, Fârâbî Mantığı (Îsâgûcî-Kategoriler-Levâhik), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
- el-Mâlekî Ahmed b. ‘Abdinnûr, Rasfu’l-Mebânî fî Şerhi Hurûfi’l-Me‘ânî, (Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dimeşk 1985.
- el-Murâdî, el-Hasen b. Kâsım, el-Cene’d-Dânî fî Hurûfi’l-Me‘ânî, (Thk. Fahruddîn Kabâve, Muhammed Nedîm Fâzıl), Beyrut 1992.
- Özsoy, Ayşe Sumru-Eser, Erguvanlı Taylan, “Türkçe’nin Neden Gösteren İlgeç Yantümceleri”, Dil Bilim Araştırmaları 1998, Ankara 1998, ss. 116-125.
- es-Sabbân, Ebu’l-İrfân Muhammed b. Alî el- Mısrî, Hâşiyetu’s-Sabbân ‘alâ Şerhi’l-Üşmûnî li-Elfiyeti İbn Mâlik, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
- es-Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih, Meânî’n-Nahv, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Amman 2002.
- Sarı, İbrahim, Alak Sûresi, Nokta E-Book Publishing, Antalya 2016.
- Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Usmân b. Kanber, el-Kitâb, thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, Mektebetu'l-Hancî, Kâhire 1988, IV, 217.
- es-Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed, Hem‘u’l-Hevâmi‘ fi Şerhi Cemʿu’l-Cevâmiʿ,(Thk: Ahmet Şemseddin), Darul Kütübil İlmiyye, Beyrut t.y.
- Şa‘bân, Zekiyyüddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları, (Ter. Dönmez, İbrahim Kâfi), Ankara 1999.
- Şadoğlu, Serdar, Arap Dilinde Harf-i Cerler ve Kullanım Boyutları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
- eş-Şerîf, Mahmud Hasan, Mu‘cemu Hurûfi’l-Meânî fi’l-Kur’ân, I. Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1996.
- el-Üşmûnî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Îsâ b. Yûsuf, Şerhu’l-Üşmûnî ‘alâ Elfiyeti İbn Mâlik, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
- ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed, el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1987.
- Zeydan, Abdulkerîm, Fıkıh Usûlu, (Çev. Ruhi Özcan), İstanbul 1993.
Bâ-İ Sebebiyye and Its Meanings in Arabic Language
Yıl 2020, Cilt 3, Sayı 2, 36 - 43, 31.12.2020Öz
The purpose of this paper is to examine the term of bâ-i sebebiyye mentioned in the topic of letters in Arabic. Kalam in the Arabic language consists of nouns, verbs and letters. While nouns and verbs have their own meanings, letters have no own meanings and they are used as building blocks of sentences. Since one of the factors that make statements meaningful is cause and effect relationship, this study aims to present the meanings of bâ-i sebebiye that establishes a cause-effect relationship and comes to the beginning of the element that expresses the reason for the action.
Anahtar Kelimeler
Arabic Language, Bâ-i Sebebiyye, Letter, Cause and Effect, Ta‘lîl.
Kaynakça
- Akdağ, Hasan, Arap Dilinde Edatlar, Tekin Kitabevi, Konya 1999, s. 131.
- el-Âlûsî, Ebu’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillah b. Mahmûd el-Hüseynî, Rûhu’l-Meʿânî fî Tefsîri'l-Kurʾâni'l-ʿAzîm ve's-Sebʿi'l-Mesânî, İhyâu't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut 2008.
- el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh, (Ahmed Abdulgaffâr ‘Attâr), Dâru’l-‘Ilim, y.y. 1990.
- Çıkar, Mehmet Şirin, Nahivciler ile Mantıkçılar Arasındaki Tartışmalar, İsam Yay., İstanbul 2009.
- Deliçay, Tahsin, “Arapça Cümle Kuruluşunda Sebebiyet Bildiren İfadeler”, Ekev Akademi Dergisi, C. 3, Sy. 1, Bahar 2001, ss. 293-307.
- Ebû Hayyân, Esiruddin Muhammed el-Endelûsî, el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, (Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru’l-Fikr, Beyrut 2000.
- el-Ğalâyînî, Mustafa b. Muhammed Selîm, Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye, el-Mektebetu’l-‘Asriyye, Beyrut 1993.
- Hacıbekiroğlu, Abdullah, Arap Dilinde Edatların Metinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yıldırım Beyazı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2015.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib b. Abdirrahman el-Endelüsî, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, (Thk. Abdüsselâm Abdüşâfî Muhammed), Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
- İbn Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân, el-Lam‘u fi’l-‘Arabiyye, (Thk. Fâiz Fâris), Dâru’l-Kutubi’s-Sekâfiye, Kuveyt t.y.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf, Muğni’l-Lebib ‘an Kutubi’l-E‘ârîb, (Thk: Abdullatif Muhammed el-Hatip), Kuveyt, 2000, I, 108.
- İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh el-Ceyyânî, Şerhu Teshîli’l-Fevâid. (Thk. Abdurrahman es-Seyyid-Muhammed Bedevî el-Mahtûn), Hicrun li-Tıbâ‘a, y.y. 1990.
- İbn Yaîş, Ebu’l-Bekâ’ Muhammed b. Ali, Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî, (Thk. Emîl Bedî‘ Ya‘kûb), Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiye, Beyrut 2001.
- Isparta, Ahmet, Metin Oluşturmada Edatların Yeri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü , İstanbul 2010. Karaman, Hayreddin, Fıkıh Usûlu, İstanbul 1964.
- Karpuz, Ömer-Ahmet Aktaş, “Metinde Anlam Bağları Üzerine”, Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. 18, Erzurum 2001.
- Keklik, Nihat, Fârâbî Mantığı (Îsâgûcî-Kategoriler-Levâhik), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
- el-Mâlekî Ahmed b. ‘Abdinnûr, Rasfu’l-Mebânî fî Şerhi Hurûfi’l-Me‘ânî, (Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dimeşk 1985.
- el-Murâdî, el-Hasen b. Kâsım, el-Cene’d-Dânî fî Hurûfi’l-Me‘ânî, (Thk. Fahruddîn Kabâve, Muhammed Nedîm Fâzıl), Beyrut 1992.
- Özsoy, Ayşe Sumru-Eser, Erguvanlı Taylan, “Türkçe’nin Neden Gösteren İlgeç Yantümceleri”, Dil Bilim Araştırmaları 1998, Ankara 1998, ss. 116-125.
- es-Sabbân, Ebu’l-İrfân Muhammed b. Alî el- Mısrî, Hâşiyetu’s-Sabbân ‘alâ Şerhi’l-Üşmûnî li-Elfiyeti İbn Mâlik, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
- es-Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih, Meânî’n-Nahv, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Amman 2002.
- Sarı, İbrahim, Alak Sûresi, Nokta E-Book Publishing, Antalya 2016.
- Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Usmân b. Kanber, el-Kitâb, thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, Mektebetu'l-Hancî, Kâhire 1988, IV, 217.
- es-Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed, Hem‘u’l-Hevâmi‘ fi Şerhi Cemʿu’l-Cevâmiʿ,(Thk: Ahmet Şemseddin), Darul Kütübil İlmiyye, Beyrut t.y.
- Şa‘bân, Zekiyyüddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları, (Ter. Dönmez, İbrahim Kâfi), Ankara 1999.
- Şadoğlu, Serdar, Arap Dilinde Harf-i Cerler ve Kullanım Boyutları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
- eş-Şerîf, Mahmud Hasan, Mu‘cemu Hurûfi’l-Meânî fi’l-Kur’ân, I. Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1996.
- el-Üşmûnî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Îsâ b. Yûsuf, Şerhu’l-Üşmûnî ‘alâ Elfiyeti İbn Mâlik, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
- ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed, el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1987.
- Zeydan, Abdulkerîm, Fıkıh Usûlu, (Çev. Ruhi Özcan), İstanbul 1993.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Eğitim, Eğitim Araştırmaları |
| Bölüm | Research Article |
| Yazarlar |
|
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2020 |
| Başvuru Tarihi | 29 Aralık 2020 |
| Kabul Tarihi | 30 Aralık 2020 |
| Yayınlandığı Sayı | Yıl 2020, Cilt 3, Sayı 2 |
ISSN: 2667-4491
Bu ürün Creative Commons Attribution 4.0 tarafından lisanslanmıştır.
Türk Akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (TURAJAS) aşağıda verilen Alan Endeksleri tarafından taranmaktadır;