2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Kavramlar ve Öğretim Tekniklerine Yer Verilme Durumunun İncelemesi
Öz
Kavramlar, sosyal bilgiler öğretiminde öğrencilerin bilgiye anlam kazandırmalarını, olaylar ve olgular arasındaki ilişkileri kurmalarını sağlayan temel yapı taşlarıdır. Kavram öğretimi, sosyal bilgiler eğitiminin temel bileşenlerinden biri olup, öğrencilerin olaylar ve olgular arasındaki ilişkileri anlamlandırmalarına, tarihî, coğrafî, kültürel ve toplumsal konuları kavramsal bir çerçevede analiz etmelerine katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda, öğretim programında kavramlara ne ölçüde yer verildiği ve hangi öğretim tekniklerinin kullanıldığı konusu önem taşımaktadır. Bu araştırmada Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli bağlamında hazırlanan 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda hangi kavramlara yer verildiği, bu kavramların öğrenme alanlarına nasıl yansıdığı ve öğretim programında hangi kavram öğretim tekniklerine yer verildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel desende doküman inceleme tekniğiyle yürütülen bu araştırmanın veri kaynağını 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı oluşturmuştur. Elde edilen verilerin analizinde içerik analizine başvurulmuştur. Araştırma sonucunda öğretim programında sunulan anahtar kavramların öğrenme alanlarına tam olarak yansıtılmadığı ve programda kavram öğretimine yönelik tekniklere belirli bir düzeyde yer verildiği, ancak öğretim teknikleri açısından çeşitliliğin sınırlı kaldığı tespit edilmiştir. Araştırma sonunda çeşitli öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Kavram Kavram Öğretim Teknikleri.
Kaynakça
- Akarsu, A. H. ve Geçit, Y. (2020). Tahmin et – gözle – açıkla. T. Çelikkaya ve Y. Akbaş (Eds.). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgilerde kavram öğretimi içinde (ss.351-379). Ankara: Nobel Akademi.
- Akkuş, Z. ve Aslan, H. (2013). Sosyal bilgiler dersinde oyunlarla kavram öğretimi. International Journal of Social Science Research, 2(2), 61-77.
- Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 62-82.
- Alkış, S. (2014) Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. M. Safran (Edt.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 70-89), Ankara: Pegem.
- Cevizci, A. (2010) Eğitim sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
- Çal Pektaş, Ü. T. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin literatürdeki sosyal bilgiler dersi kavram yanılgılarına ilişkin görüşleri. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 4(2), 102-120.
- Çaycı, B. (2007). Kavram değiştirme metinlerinin kavram öğrenimi üzerindeki etkisinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 87-102.
- Çetin, T., Yel, Ü. ve Tahiroğlu, M. (2022). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla ortaokul öğrencilerinin İpek Yolu kavramına ilişkin bilişsel yapılarının belirlenmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 87-109.
- Çoban, O. ve Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal bilgiler öğretim programlarının öğrenme alanı, kazanım, kavram, değer ve beceri boyutları açısından karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1395
- Çolak, R. (2010). Kavram haritalarının sosyal bilgiler eğitimi çerçevesinde tarihsel kavramların öğretiminde kullanılması: kavram haritası ile yapılan öğretim ile tutum, başarı ve kalıcılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Çümen, D. ve Demirkaya, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi kavram yanılgılarını belirlemeye ve gidermeye ilişkin görüşleri. Uluslararası Sosyal Alan Araştırmaları Dergisi, 10(1), 66-81
- Demirel, Ö (2007). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem.
- Doğanay, A. (2002). Öğretimde kavram ve genellemelerin geliştirilmesi. Öztürk, C. ve Dilek, D. (Edt), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 266-294) Ankara: Pegem.
- Erden, M. ve Akman, Y. (2001). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Arkadaş.
- Erol, H. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında kavram öğretimi. S. Baysan (Edt.). Eğitim Bilimleri Çalışmaları Güncel Araştırmalar ve Uygulama içinde (ss. 167-196). Lyon: Livre de Lyon.
- Ertuğrul T. (2023), Sosyal Bilgiler Dersinde Demokrasi ile ilgili Temel Kavramların Öğretimi ve Kavram Yanılgıları. Yayınlanmamış doktora tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Gümüş, N. ve Avcı, G. (2016). Altıncı sınıflarda sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin coğrafi kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgılarının belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 191-206.
- Gün, Ö. (2022). Talim ve Terbiye Kurulunda program geliştirme çalışmaları (1946-1973). Takvim-i Vekayi, 10(1), 62-88.
- Gündoğdu, A.E (2012). Türkçe Dersi öğretim programının kavram öğretimi açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,7, 31-44.
- Kalaycı, N. ve Baysal, S. B. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (2005-2017- 2018). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 106-129.
- Kahveci, M. ve Şeker, M. (2022). Sosyal bilgiler öğrencilerinin insan ve çevre öğrenme alanı ile ilgili kavram yanılgılarına ilişkin öğretmen görüşleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 402-418.
- Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım
- Kılıç, A. (2015), İlköğretim 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi dersinde öğrencilerin kavram yanılgılarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
- Kılıçoğlu, G. (2011). Sosyal bilgiler derslerinde kavramsal değişim metinlerinin kavram yanılgılarını giderme üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kılıçoğlu, G. ve Aydemir, A. (2022). Türkiye’deki 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarına Yönelik Bir Değerlendirme: Swot Analizi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(5), 275-296. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1169598
- Koçan, E. ve Geçit, Y. (2024). Sosyal bilgiler dersinde farklı kavram öğretim uygulamalarının karşılaştırılması: bir karma yöntem araştırması. International Journal of Geography and Geography Education (53), 103-135. https://doi.org/10.32003/igge.1457982
- Kuzey, M. ve Değirmenci, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita ve yön okuryazarlığına ilişkin kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Millî Eğitim Dergisi, 48(223), 207-230.
- Kürümlüoğlu, M. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler dersi demokrasinin serüveni ünitesindeki kavram yanılgılarını giderme: Bir eylem araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
- Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programsos4567Onayli.pdf adresinden erişilmiştir.
- Memişoğlu, H. (2021). Kavram öğretme yaklaşım ve stratejileri. R. Sever (Edt.) Sosyal bilgiler eğitiminde kavram öğretimi içinde (ss. 159-180). Ankara: Pegem.
- Memişoğlu, H. ve Tarhan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kavram öğretimine ilişkin görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 6-20.
- Metin, O. ve Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 273-294.
- Ocak, G. ve Kocaman, B. (2021). 2018 yılı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programının değerlendirilmesi. International Journal of Field Education, 7(2), 1-24.
- Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250.
- Selvi, H. (2018). Sosyal bilgiler dersi 2005 ve 2018 öğretim programlarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
- Tokcan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi. Ankara: Pegem.
- Ülgen, G. (2001). Kavram geliştirme ve uygulamalar. (3.Baskı). Ankara: Pegem.
- Yel, S. (2012). Kavram geliştirme ve öğretimi. C. Öztürk (Edt.). Sosyal bilgiler öğretimi (3.Baskı) içinde (ss. 111-143). Ankara: Pegem.
- Yıldırım, G. ve Çelik M.(2022). Sosyal Bilgiler 5. 6. ve 7. Sınıf ders kitaplarının kavram haritaları açısından incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(18), 208-221.
- Yıldırım, Y. ve Çalışkan, A. (2024). 2024 sosyal bilgiler dersi öğretim programının 2005, 2015 ve 2018 programlarıyla karşılaştırılmalı analizi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi, 8(1), 108-142. https://doi.org/10.46452/baksoder.1485390
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
An Examination of the Inclusion of Concepts and Teaching Techniques in the 2024 Social Studies Curriculum
Öz
Concepts are the fundamental building blocks in social studies education that enable students to make sense of information and establish connections between events and phenomena. Concept teaching is a crucial component of social studies instruction, facilitating students’ understanding of relationships between historical, geographical, and social issues within a conceptual framework. In this context, the extent to which concepts are included in the curriculum and the teaching techniques employed for concept instruction are of significant importance. This study aims to identify the key concepts incorporated into the 2024 Social Studies Curriculum, developed within the framework of the Türkiye Century Education Model, how these concepts are reflected in learning domains, and which concept teaching techniques are utilized within the curriculum. The research was conducted using a qualitative design with document analysis as the primary method. The data source of this study is the 2024 Social Studies Curriculum, and the data were analyzed through content analysis. The findings reveal that the key concepts presented in the curriculum are not fully integrated into the learning domains. Moreover, while the curriculum includes certain concept teaching techniques, the diversity of these techniques remains limited. Based on the research findings, several recommendations have been proposed to enhance the effectiveness of concept teaching in social studies education.
Anahtar Kelimeler
Social Studies Curriculum Concepts Concept Teaching Techniques
Kaynakça
- Akarsu, A. H. ve Geçit, Y. (2020). Tahmin et – gözle – açıkla. T. Çelikkaya ve Y. Akbaş (Eds.). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgilerde kavram öğretimi içinde (ss.351-379). Ankara: Nobel Akademi.
- Akkuş, Z. ve Aslan, H. (2013). Sosyal bilgiler dersinde oyunlarla kavram öğretimi. International Journal of Social Science Research, 2(2), 61-77.
- Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 62-82.
- Alkış, S. (2014) Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. M. Safran (Edt.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 70-89), Ankara: Pegem.
- Cevizci, A. (2010) Eğitim sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
- Çal Pektaş, Ü. T. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin literatürdeki sosyal bilgiler dersi kavram yanılgılarına ilişkin görüşleri. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 4(2), 102-120.
- Çaycı, B. (2007). Kavram değiştirme metinlerinin kavram öğrenimi üzerindeki etkisinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 87-102.
- Çetin, T., Yel, Ü. ve Tahiroğlu, M. (2022). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla ortaokul öğrencilerinin İpek Yolu kavramına ilişkin bilişsel yapılarının belirlenmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 87-109.
- Çoban, O. ve Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal bilgiler öğretim programlarının öğrenme alanı, kazanım, kavram, değer ve beceri boyutları açısından karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1395
- Çolak, R. (2010). Kavram haritalarının sosyal bilgiler eğitimi çerçevesinde tarihsel kavramların öğretiminde kullanılması: kavram haritası ile yapılan öğretim ile tutum, başarı ve kalıcılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Çümen, D. ve Demirkaya, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi kavram yanılgılarını belirlemeye ve gidermeye ilişkin görüşleri. Uluslararası Sosyal Alan Araştırmaları Dergisi, 10(1), 66-81
- Demirel, Ö (2007). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem.
- Doğanay, A. (2002). Öğretimde kavram ve genellemelerin geliştirilmesi. Öztürk, C. ve Dilek, D. (Edt), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 266-294) Ankara: Pegem.
- Erden, M. ve Akman, Y. (2001). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Arkadaş.
- Erol, H. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında kavram öğretimi. S. Baysan (Edt.). Eğitim Bilimleri Çalışmaları Güncel Araştırmalar ve Uygulama içinde (ss. 167-196). Lyon: Livre de Lyon.
- Ertuğrul T. (2023), Sosyal Bilgiler Dersinde Demokrasi ile ilgili Temel Kavramların Öğretimi ve Kavram Yanılgıları. Yayınlanmamış doktora tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Gümüş, N. ve Avcı, G. (2016). Altıncı sınıflarda sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin coğrafi kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgılarının belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 191-206.
- Gün, Ö. (2022). Talim ve Terbiye Kurulunda program geliştirme çalışmaları (1946-1973). Takvim-i Vekayi, 10(1), 62-88.
- Gündoğdu, A.E (2012). Türkçe Dersi öğretim programının kavram öğretimi açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,7, 31-44.
- Kalaycı, N. ve Baysal, S. B. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (2005-2017- 2018). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 106-129.
- Kahveci, M. ve Şeker, M. (2022). Sosyal bilgiler öğrencilerinin insan ve çevre öğrenme alanı ile ilgili kavram yanılgılarına ilişkin öğretmen görüşleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 402-418.
- Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım
- Kılıç, A. (2015), İlköğretim 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi dersinde öğrencilerin kavram yanılgılarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
- Kılıçoğlu, G. (2011). Sosyal bilgiler derslerinde kavramsal değişim metinlerinin kavram yanılgılarını giderme üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kılıçoğlu, G. ve Aydemir, A. (2022). Türkiye’deki 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarına Yönelik Bir Değerlendirme: Swot Analizi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(5), 275-296. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1169598
- Koçan, E. ve Geçit, Y. (2024). Sosyal bilgiler dersinde farklı kavram öğretim uygulamalarının karşılaştırılması: bir karma yöntem araştırması. International Journal of Geography and Geography Education (53), 103-135. https://doi.org/10.32003/igge.1457982
- Kuzey, M. ve Değirmenci, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita ve yön okuryazarlığına ilişkin kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Millî Eğitim Dergisi, 48(223), 207-230.
- Kürümlüoğlu, M. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler dersi demokrasinin serüveni ünitesindeki kavram yanılgılarını giderme: Bir eylem araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
- Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programsos4567Onayli.pdf adresinden erişilmiştir.
- Memişoğlu, H. (2021). Kavram öğretme yaklaşım ve stratejileri. R. Sever (Edt.) Sosyal bilgiler eğitiminde kavram öğretimi içinde (ss. 159-180). Ankara: Pegem.
- Memişoğlu, H. ve Tarhan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kavram öğretimine ilişkin görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 6-20.
- Metin, O. ve Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 273-294.
- Ocak, G. ve Kocaman, B. (2021). 2018 yılı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programının değerlendirilmesi. International Journal of Field Education, 7(2), 1-24.
- Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250.
- Selvi, H. (2018). Sosyal bilgiler dersi 2005 ve 2018 öğretim programlarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
- Tokcan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi. Ankara: Pegem.
- Ülgen, G. (2001). Kavram geliştirme ve uygulamalar. (3.Baskı). Ankara: Pegem.
- Yel, S. (2012). Kavram geliştirme ve öğretimi. C. Öztürk (Edt.). Sosyal bilgiler öğretimi (3.Baskı) içinde (ss. 111-143). Ankara: Pegem.
- Yıldırım, G. ve Çelik M.(2022). Sosyal Bilgiler 5. 6. ve 7. Sınıf ders kitaplarının kavram haritaları açısından incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(18), 208-221.
- Yıldırım, Y. ve Çalışkan, A. (2024). 2024 sosyal bilgiler dersi öğretim programının 2005, 2015 ve 2018 programlarıyla karşılaştırılmalı analizi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi, 8(1), 108-142. https://doi.org/10.46452/baksoder.1485390
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (Diğer) |
| Bölüm | Research Article |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 4 Temmuz 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 17 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025Cilt: 8 Sayı: 1 |
ISSN: 2667-4491
Bu ürün Creative Commons Attribution 4.0 tarafından lisanslanmıştır.
Türk Akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (TURAJAS) aşağıda verilen Alan Endeksleri tarafından taranmaktadır;